Oudeschans 3 
Adres: Oudeschans 3
Oud adres: R279, wijk 15, klein nr. 66, kadaster H690, verponding 6026
Postcode: 1011KP
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Hedendaags
Bouwjaar: 1975
Architect: Herman Zeinstra
Opdrachtgever: Herman Zeinstra
(8 afbeeldingen)
Zeldzaam en uniek voorbeeld van een eigentijds vormgegeven grachtengevel, een invuloefening in moderne architectuur, bestaande uit een dubbele gevel, waarvan de voorste betonnen gevel op vlucht staat. Door het randje aan de bovenzijde lijkt de gevel op een klassieke lijstgevel. Ook de vensterindeling met verticaal gerichte naar boven toe lagere vensters is traditioneel. Voorbeeld van Post '65 architectuur uit de periode 1966-1990.
Dit moderne grachtenhuis kan gezien worden als een poging de traditionele kenmerken van grachtenhuizen te vertalen in moderne materialen in een moderne vormgeving. De dubbele gevel, waarvan de buitenste 'op vlucht staat' bestaat uit gaten op de plaatsen waar in de tweede gevel van B2-blokken de ramen geplaatst zijn waardoor de hele gevel een soort erker is. Het huis heeft de traditionele indeling van een traditioneel Amsterdams grachtenhuis met een hoog voorhuis en daarachter split-level twee verdiepingen. De ontwerper, architect Herman Zeinstra, maakte dit woonhuis voor zichzelf. In het 'onderhuis' had hij zijn werkkamer (zie de tekening van de doorsnede). Ook in functionele zin is het dus een modern grachtenhuis, want van oudsher wordt er in grachtenpanden gewoond en gewerkt. Het ontwerp kan vergeleken worden met Singel 428 van Abel Cahen, dat altijd wordt genoemd als een voorbeeld hoe er modern aan de grachten kan worden gebouwd. Misschien is het vrijwel onbekende Oudeschans 3 van Herman Zeinstra echter een beter voorbeeld. Het is in ieder geval een andere benadering dan de historiserende architectuur ernaast, de Granaatpanden van architect Sjoerd Soeters uit 2009.
Het dagelijks bestuur van stadsdeel Centrum besloot op 28 maart 2023 op verzoek van de VVAB om het pand aan te wijzen als gemeentelijk monument. Volgens de VVAB is het pand een geslaagd Post 65-monument, echter anders dan wat doorgaans daaronder wordt verstaan, niet detonerend, maar passend in het beschermd stadsgezicht.
Gebruikte literatuur:
- Juliet Oldenburger en Walther Schoonenberg. 'Oudeschans 3. Een modern grachtenhuis'. Binnenstad 300 (okt./dec. 2020)
- Hans Tulleners. 'Oude Schans 3, een goed voorbeeld van gaten vullen'. De Lamp van Diogenes 54 (maart 1979)
- Herman Zeinstra. Projects and Methods. Amsterdam: Architectura & Natura, 2016
- Inventarisatie architectuur post-'65. Amsterdam: Bond Heemschut, 2019
Monumentenstatus: GM
Monumentennummer: 200975
Adres: Oudeschans 3
Inschrijvingsdatum: 28-03-2023
Redengevende omschrijving: Het pand Oudeschans 3A t/m D is van stedenbouwkundige waarde als hedendaags onderdeel van een gesloten gevelwand met overwegend historische bebouwing aan de Oudeschans. Het pand is van architectonische waarde vanwege de hoge kwaliteit van het ontwerp van het exterieur en het interieur, die met aandacht voor materiaal en detail zijn vormgegeven. De opbouw van de voorgevel met een superpositie van twee gevels met een zorgvuldig op elkaar afgestemde compositie en modern materiaalgebruik heeft geresulteerd in een geraffineerde, eigentijdse interpretatie van de traditionele grachtengevel. Het pand is een goed voorbeeld van een contextualistische invulling in een bestaande gevelwand van historische gebouwen.
Van de vier appartementen die Zeinstra ontwierp, is de architectuur van zijn eigen woonhuis (Oudeschans 3A) verreweg het meest bijzonder. In dit interieur is de typologie van het traditionele grachtenhuis vertaald naar een moderne variant met een bijzondere ruimtewerking, waarbij alle ruimtes in open verbinding staan met elkaar. Het ontwerp kenmerkt zich door een uitgekiende compositie van wanden, tussenvloeren, vides en doorkijkjes. Hoewel door latere wijzigingen het oorspronkelijke ontwerp van Zeinstra op detailniveau enigszins verschraald is, is het oorspronkelijke ruimtelijke concept behouden gebleven en nog goed herkenbaar. Het ontwerp voor de appartementen Oudeschans 3B tm 3D was van meet af aan veel soberder van opzet. Alleen van appartement 3B (gedeeltelijk) en 3C is het oorspronkelijk ontwerp nog herkenbaar.
Oudeschans 3AtmD is het eerste project dat Herman Zeinstra als zelfstandig architect in Amsterdam en in Nederland bouwde, dat tevens zijn atelier-woonhuis was. Het is nog steeds een goed voorbeeld van zijn werk als architect dat in grote mate is beïnvloed door zijn werk als beeldend kunstenaar. Als zodanig neemt het pand een belangrijke plaats in in Zeinstra’s oeuvre.
Het pand is van cultuurhistorische waarde als hedendaagse variant op de typologie van het Amsterdamse grachtenhuis. Het is een goed voorbeeld van stadsvernieuwing in de jaren negentienzeventig, in het bijzonder van de ideeënvorming over hoe nieuwbouw in een historische context kon worden vormgegeven.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: september 2023
