Amsterdam Monumentenstad

Pentagon-complex gezien vanaf de Zwanenburgwal

Huisnaam: Pentagon
Adres: Sint Antoniesbreestraat 132-142
Gebouwtype: Woonhuis
Bouwstijl: Hedendaags
Bouwjaar: 1983/84
Architect: Theo Bosch

(5 afbeeldingen)

Pentagon-complex gezien vanaf de Zwanenburgwal

Theo Bosch is één van de pioniers van de stadsvernieuwing. Met Aldo van Eyck won hij de prijsvraag voor de Nieuwmarktbuurt. Het Pentagon respecteert de historisch gegroeide stadsstructuur, na de gewonnen strijd om de Nieuwmarktbuurt (zie Huis de Pinto). Het complex sluit goed aan op de nieuwbouw van Hagenbeek (Sint Antoniesbreestraat 122-130). De hier ontwikkelde architectuur is Bosch' stijl gebleven. Voorbeeld van Post '65 architectuur uit de periode 1966-1990. Gemeente Amsterdam heeft op 19 september 2023 het woon-winkelcomplex Pentagon in de Amsterdamse Nieuwmarktbuurt aangewezen als gemeentelijk monument.

N.B. Deze beschrijving is zo kort omdat wij nog niet de kans hebben gehad dit pand te bezoeken en te beschrijven. Als u vindt dat wij snel langs moeten komen, laat het ons weten!

Gebruikte literatuur:

• Inventarisatie architectuur post-'65. Amsterdam: Bond Heemschut, 2019

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: GM
Monumentennummer: 200980
Adres: Pentagon 1-87
Inschrijvingsdatum: 19-09-2023
Redengevende omschrijving: Het woon-winkelcomplex Pentagon, inclusief binnenterrein, stegen en poorten, heeft cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde als vernieuwend voorbeeld van een stedelijke invulling die in het teken stond van de reparatie van het historische, stedelijk weefsel. Het complex markeert de overgang van de verbrede infrastructuur van de Jodenbreestraat en Sint Antoniesluis naar het gereconstrueerde, smalle tracé van de Sint Antoniesbreestraat, en kan worden opgevat als de markering van het momentum waarin rigoureuze verkeersdoorbraken door een protesterende bevolking werden tegengehouden. Bijzonder in het ontwerpproces was de vergaande participatie met (toekomstige) buurtbewoners en actiegroepen wat leidde tot een woonblok met volkshuisvestingswoningen met ruimte voor diverse woonvormen en een complexe plattegrond. Het complex heeft stedenbouwkundige waarde en architectonische waarde door de zorgvuldige wijze waarop het aan de buitenzijde de historisch gegroeide rooilijnen en hoogteverschillen van de Sint Antoniesbreestraat, Raamgracht en Moddermolenstraat volgt. Het complex, herstelt met de poorten, stegen en het binnenplein de fijne stedenbouwkundige korrel van het historische weefsel. Daarmee staat het complex voor een uitgesproken contextgerichte benadering, waarin het aansluiten op de stedelijke context en het creëren van een menselijke leefomgeving leidend waren. Het complex ligt op een prominente plek, vormt een keerpunt in het Nederlandse volkshuisvestingsbeleid en fungeert als voorbeeldproject binnen de stadsvernieuwing. Het Pentagon is van grote architectonische waarde: de plasticiteit van de gevels met de in zicht gelaten betonkolommen, de variatie aan woningtypes in combinatie met winkel- en bedrijfsruimtes met arcade in het blok, de overtuigende samenhang van het complex en de zorgvuldige gekozen materialisering en kleuren zijn karakteristiek voor het structuralisme en met name voor het werk van Theo Bosch. Hoofdopzet en gevelbeeld zijn gaaf behouden. De woningen zijn in goede staat onderhouden. In de plint zijn nog steeds bedrijven en winkels ondergebracht. De openbare ruimte van het binnenplein is opnieuw ingericht om overlast van voorbijgangers voor de bewoners te reduceren. Een opmerkelijk technisch aspect is de rubberen trillingonderbreking die onderdeel vormt van de fundering van het blok om het los te maken van de metroconstructie, vergelijkbaar met een soortgelijke maatregel in metrosteden zoals Londen.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]