Amsterdam Monumentenstad

Klein Trippenhuis, Kloveniersburgwal 26.

Huisnaam: Het Nagtglas
Adres: Kloveniersburgwal 26
Oud adres: K183, wijk 5, klein nr. 79, kadaster G2281, verponding 982
Postcode: 1012CV
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Verhoogde lijstgevel
Bouwstijl: Hollands Classicisme
Bouwjaar: 1696
Architect: Anthonie Turck?
Opdrachtgever: Sara Baggelaar
Restauratie: 1974

(7 afbeeldingen)

Klein Trippenhuis, Kloveniersburgwal 26.

Dit 2,4 m smalle geveltje lijkt tot de smalste huizen van de stad te behoren, maar het huisje is groter dan de voorgevel doet vermoeden. Het loopt aan de achterzijde met een achterhuisje om nr. 24 heen. Over dit woon/winkelhuis bestaan een tweetal aardige anekdotes. Aan de overzijde staat het grootste grachtenhuis van Amsterdam, het Trippenhuis (Kloveniersburgwal 29). Dit huisje wordt wel het 'Kleine Trippenhuis' genoemd. De anekdote luidt dat bij de bouw van het Trippenhuis een echtpaar vanaf de overzijde van de gracht opmerkten: "Hadden wij maar een huis zo breed als de voordeur van het Trippenhuis!". Eén van de heren Trip zou dit hebben gehoord en het kleine huisje voor hen hebben gebouwd, volgens de anekdote, van een paar overgebleven bouwmaterialen van het Trippenhuis. Helaas kan deze anekdote niet op waarheid berusten. Het Kleine Trippenhuis is gebouwd in 1696, dus drie decennia na het grote Trippenhuis.

Een andere anekdote vertelt dat het Kleine Trippenhuis werd gebouwd door de nazaat Matthias Trip. Het verhaal luidt dat hij het huisje liet bouwen voor zijn schoonmaakster met wie hij een affaire had. Zijn vrouw wilde zijn minnares niet meer in huis hebben. De schoonmaakster begon daar een 'winckeltje in soetigheden'.

De gevel geeft echter zelf een aanwijzing voor het werkelijke ontstaansverhaal. De classicistische festoen onder het zolderraam bevat een zandloper, oftewel een nachtglas zoals het voorwerp in de 17de eeuw werd genoemd. Het is het huisteken van de goudsmeden en juweliersfamilie Nagtglas die het pand bewoond. De gevel is vermoedelijk gebouwd in opdracht van Sara Baggelaar, weduwe van Jacobus Nagtglas, en moeder van Jan en Josephus Nagtglas. In dat geval zou het winkeltje geen zoetigheden, maar sierraden hebben verkocht. De gevel zelf is een sierraad. Overigens is het ook mogelijk dat er in de 18de eeuw een winkel in corsetten was gevestigd. Josephus Nagtglas staat dan immers bekend als een rijflijfmaker. Hij maakt fortuin en vestigt zich op de sjieke Fluwelen Burgwal. Nu zit er in het Kleine Trippenhuis een lingeriewinkel, wat niet veel afwijkt van een corsettenwinkel.

Het geveltje is gebouwd in dezelfde stijl als het woonhuis van de familie Trip, het Hollands Classicisme. De smalte van de gevel wordt nog geaccentueerd door de lisenen, die het geveltje een nog verticaler karakter geven. De gevel wordt bekroond door een rijkelijk gedecoreerde top met klassieke ornamenten als een festoen, acanthusbladeren en een rond het zolderraam getoogde kroonlijst. Alhoewel de gevel classicistisch te noemen is, dient zich ook al de Amsterdamse Lodewijk XIV-stijl aan. De gevel is dus een overgangstype en ook om die reden belangrijk te noemen. Fischer schrijft het ontwerp toe aan een belangrijke overgangsfiguur, namelijk Anthonie Turck (± 1668-1725), de beeldhouwer die met één been in de 17de en de andere in de 18de eeuw stond. Een vergelijkbaar geveltje was tot 1904 te bewonderen op Koningsplein 16 uit ca. 1700. Hier was de handtekening van Turck aanwezig: het doorboord bloemmotief, rond de hijsbalk. De ingekorte kroonlijst is omhoog gebogen boven het zolderraam en lijkt daardoor vooruit te lopen op de 18de-eeuwse verhoogde lijstgevel, die eveneens door Turck is geïntroduceerd (zie bijv. Keizersgracht 212 en Keizersgracht 101).

Overigens zijn de 18de-eeuwse roederamen aangebracht bij de restauratie in 1974, daarvóór waren er 19de-eeuwse T-ramen. De eerste 18de-eeuwse schuiframen van dit type verschenen in 1686 in Het Loo en in het slot Zeist, dus kan dit huisje bij de bouw in 1696 al dergelijke ramen hebben gekregen. Het is echter waarschijnlijker dat het huisje kruiskozijnen heeft gehad, want de eerste schuiframen verschijnen bij stadhuizen pas rond 1710.

Gebruikte literatuur:

• Simon van Blokland en Frans Duivis. Het Bethaniënblok in Amsterdam. Zutphen, 2016: p. 127
• I.H. van Eeghen. 'Rijglijfmakers'. Maandblad Amstelodamum 35 (1948): p. 20-23
• P.M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren. Alphen aan den Rijn, 2005: p. 60
• Henk Kroon. Kijk op Amsterdam. Amsterdam, 1975: p. 74
• J. Weggelaar. 'Ons Amsterdam'. Ons Amsterdam 7 (1955): p. 125-127
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 479
• 'Amsterdam gemeten. Gevel Klein Trippenhuis'. De Lamp 79 (mei 1983): p. 39

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 3026
Adres: Kloveniersburgwal 26
Adressen: Kloveniersburgwal 26
Inschrijvingsdatum: 25-06-1970
Redengevende omschrijving: Pand met zeer smalle zandstenen lisenengevel onder gebeeldhouwde gebogen beëindiging (1696).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]