Keizersgracht 365-367 
Adres: Keizersgracht 365-367
Oud adres: 365: HH481, wijk 33, klein nr. 207, kadaster E4096, verponding 5914
367: HH479, wijk 33, klein nr. 205, kadaster E4094, verponding 5912
Postcode: 1016EJ
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1725±, 1874
Architect: Jan van der Streng
Opdrachtgever: Jacob (III) Cromhout
Restauratie: 1975
(13 afbeeldingen)
Linkerhelft van een viertal huurhuizen van Cromhout (zie Herengracht 364-370) uit ca. 1725 onder een gemeenschappelijke gevel onder een trigliefenlijst. In 1874 werden de twee panden samengetrokken waarbij een poortje uit 1647 afkomstig van OZ Heerenlogement aan de Grimburgwal (gesloopt in 1874) als ingangspartij werd aangebracht. Andere ingangen en stoepen verdwenen.
Jacob (III) Cromhout, heer van Nieuwerkerk (1671-1722), liet in de jaren 1717 tot 1719 de Cromhoutpanden (Herengracht 364-370) verbouwen. Tegelijkertijd liet Cromhout de door zijn overgrootvader gebouwde huisjes aan de Keizersgracht afbreken en op het grootste gedeelte van het opengekomen terrein een complex van vier huizen verrijzen, waarschijnlijk onder architectuur van Jan van der Strang, tegelijkertijd bescheiden én groots gedecoreerd met beeldhouwwerk van Ignatius van Logteren. Jacob Cromhout heeft dit complex - aangeduid als 'de buurhuizen van Cromhout' - doen oprichten voor eigen gebruik en voor zijn naaste omgeving. Zo werd nr. 365 bewoond door zijn dochter en zijn schoonzoon baron Van Wassenaar d'Alkemade, nr. 373 door de trouwe administrateur van de familie Cromhout, Gerard Regtering. Het middelste gedeelte bestemde hij voor eigen, meer representatieve doeleinden. Ook was er, waarschijnlijk in nrs. 371-373, een schuilkerk, de zgn. 'Kerk van Cromhout'. In 1938 werd de helft van dit complex gesloopt (Keizersgracht 369-371), maar aan de achterzijde, de tuinzijde, bleef een belangrijk restant bestaan. We treffen sierelementen, die men alleen bij voorgevels aantreft en daarvoor typerend zijn: alliantiewapens op de kroonlijst en een zandstenen omlijsting van de deurpartij, hier tuindeuren, aan de Herengrachtpanden, en aan het Keizersgrachtcomplex een monumentale colonnade met balkon en twee, bijzonder interessant, met deuren naar de tuin ontworpen 'avantcorps', waarvan die achter nrs. 371-373 samen met dit huis verdwenen is; drie aan drie zijn ze, over de binnentuin heen, op elkaar gericht. De gelijkheid van de decoratiemotieven toont aan, dat al deze elementen tot dezelfde bouwcampagne, die van 1717-1719, behoren. De idee en de vormgeving van de colonnade, als verschijning zeer uitzonderlijk, werden in essentie ontleend aan eerder ontworpen boeken van Daniël Marot, met wie Van Logteren veel heeft samengewerkt.
Jarenlang werd in de tuin van Bureau Monumentenzorg (Keizersgracht 123) een opzetstuk met alliantiewapen van de familie Cromhout bewaard. Fischer schrijft ook dit opzetstuk toe aan Ignatius van Logteren. Volgens Fischer is het opzetstuk afkomstig van Herengracht 366, maar daar is al een opzetstuk aanwezig. Vermoedelijk is het opzetstuk afkomstig van de achtergevel van de huurhuizen aan de Keizersgracht.
Gebruikte literatuur:
- Geurt Brinkgreve. 'Keurtuin Keizersgracht 361-371'. Binnenstad 170 (mei 1998)
- Pieter Fischer. 'De keurtuin van Keizersgracht 361-369 en de lusttuin van Cromhout'. Binnenstad 171 (juli/aug. 1998)
- P.M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren. Beeldhouwers en stuckunstenaars in het Amsterdam van de 18de eeuw. Alphen aan den Rijn: Canaletto/Repro-Holland BV, 2005: p. 147-148
- W.J. Sutherland, 'Wat gebeurt er?', De Lamp, 1975: p. 10
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 335
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2328
Adres: Keizersgracht 365-367
Adressen: Keizersgracht 365 A B C D E F G H K;Keizersgracht 367 A B C D E F
Inschrijvingsdatum: 09-06-1970
Redengevende omschrijving: Pand, waarvan de rechterhelft een gevel triglyfenlijst uit XVIII A heeft, met hierheen overgeplaatst poortje van het O.Z.Herenlogement (1647) en de linkerhelft een XIX aan de vorige aangepaste gevel, waarboven de triglyfenlijst is doorgetrokken.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: februari 2017