Kattengat 4-6 
De Gouden en Zilveren Spiegel
Huisnaam: De Gouden en Zilveren Spiegel
Adres: Kattengat 4-6
Oud adres: 4: L717, wijk 20, klein nr. 15, kadaster F1062, verponding 2104
6: L718, wijk 20, klein nr. 16, kadaster F1064, verponding 2104
Postcode: 1012SZ
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl:
Hollandse Renaissance
Bouwjaar: 1614, 1931
Opdrachtgever: Laurens Jansz. Spiegel (1575-1623)
Eigendom: Vereniging Hendrick de Keyser 1926
Restauratie: 1930/31 (A.A.Kok), 1974, 2017
(20 afbeeldingen)
Tweeling-trapgevel in Hollandse Renaissance, traditionele architectuur (vlakke gevel), speklagen en ontlastingsbogen in gele baksteen uitgevoerd, siervazen met spiegels op toppilaster, jaarsteen. Ondiepe huisjes, achter het rechterhuis (De Silveren Spiegel) nog een apart bewoond achterhuis (Kattegat 2). De kruiskozijnen en de houten onderpui werden gereconstrueerd in 1931. Interieur: goed binnenhuis, houtskelet met korbelen en sleutelstukken met renaissanceprofiel met tussenbalken, 6: originele schouw uit bouwtijd.
Laurens Jansz. Spiegel (1575-1623) liet deze trapgevels bouwen. De zeepzieder werd in 1611 benoemd tot de vroedschap. Zijn dochter Bregitta (1606-1668) trouwde in 1627 met Willem Backer (1595-1652), burgemeester in 1639, 42, 45, 47 en 51. Spiegel woonde aan de N.Z. Melkmarkt "in de drie Spiegels" en bij zijn overlijden op de Deventer Houtmarkt (zie NZ Voorburgwal 280-282). Hij was "zeer rijck en machtig van goede". Door het huwelijk van zijn zoon met de dochter met Willem Backer verkeerde hij in regeringskringen.
De in opdracht van Spiegel gebouwde trapgevel-tweeling aan het Kattengat is een goed voorbeeld van vroeg-17de-eeuwse houtskeletbouw met eenvoudige trapgevels, waarbij ook op de traditionele speklagen en ontlastingsbogen is bespaard door deze niet in zandsteen maar in gele baksteen uit te voeren. In de 19de eeuw waren de gevels gepleisterd en daardoor was niet goed zichtbaar dat het fraaie 17de-eeuwse gevels waren. Om sloop te voorkomen werden ze aangekondigd door de Vereniging Hendrick de Keyser. Bij de restauratie in 1931 door architect A.A. Kok werd de bepleistering verwijderd.
In het interieur treffen we een goed bewaard gebleven houtskelet aan met sleutelstukken met renaissanceprofiel. Tussen de jukken zijn tussenbalken aangebracht die met de koppen in de muur liggen. Op de eerste verdieping zien we echter inkepingen in de moerbalken waaruit blijkt dat er oorspronkelijk wel kinderbalken waren. Bij deze restauratie werden ook diverse interieuronderdelen ingebracht, m.n. schouwen. In 2017 werd zowel een nieuwe funderings- als stabiliteitsconstructie aangebracht.
Gebruikte literatuur:
- Mayke Haaksman. 'De restauraties van Jan de Meijer en A.A. Kok.' Bulletin KNOB 104 (2005): p. 10-21
- R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 200-201
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993; p. 229, 356, 369
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2209
Adres: Kattengat 4-6
Adressen: Kattengat 4
Inschrijvingsdatum: 05-06-1970
Redengevende omschrijving: Huis de Zilveren Spiegel (1614) met trapgevel van het geheel in baksteen vertaalde sobere type met kleine blokjes. Op de scheiding met nr 6, waarmee het een tweeling vormt, de jaartalsteen.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2210
Adres: Kattengat 4-6
Adressen: Kattengat 4
Inschrijvingsdatum: 05-06-1970
Redengevende omschrijving: Huis De Gouden Spiegel (1614) met trapgevel van het geheel in baksteen vertaalde sobere type met kleine blokjes. Op de scheiding met nr 4, waarmee het een tweeling vormt, de jaartalsteen.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: december 2023