Amsterdam Monumentenstad

Huidenstraat 19

Adres: Huidenstraat 19
Oud adres: HH493, wijk 33, klein nr. 27, kadaster E4023, verponding 5926
Postcode: 1016ER
Gebouwtype: Koetshuis
Geveltype: Klokgevel
Bouwstijl: Lodewijk XV
Bouwjaar: 1761
Opdrachtgever: Jacob Cromhout
Eigendom: Vereniging Hendrick de Keyser 1977
Restauratie: 1980

(3 afbeeldingen)

Huidenstraat 19

De dubbele staldeuren op de begane grond van dit pand verraden meteen dat het hier om een koetshuis gaat, ook al heeft het pand een ogenschijnlijk normale woonhuisgevel: een brede klokgevel met een gebogen lijstvormig fronton en voluten met gebeeldhouwde decoraties in Lodewijk XV-stijl. De meeste koetshuizen met een topgevel hebben een tuitgevel-beëindiging; met Kerkstraat 61 is dit het enige voorbeeld van een koetshuis met klokgevel in Amsterdam.

Het is merkwaardig dat er in dit straatje één koetshuis staat: de rest van de bebouwing bestaat uit winkelhuizen. De Huidenstraat was in de stadsuitleg van 1663 bedoeld als winkelstraat. Huidenstraat 19 hoort echter bij de door Philips Vingboons ontworpen grachtenhuis van Jacob Cromhout op Herengracht 366. Het kreeg zijn huidige gedaante in 1761 toen de voor- en achtergevel werden vernieuwd. Opmerkelijk is dat het pand aan de achterzijde een schijngevel met blindnissen heeft, waardoor het pand in karakter aansluit bij de monumentale architectuur van de grachtenpanden aan de Herengracht. Deze gevel was doorgezet achter twee buurpanden, maar ging later gedeeltelijk verloren. In het deel dat bleef bestaan, zijn een aantal van de blindvensters geopend.

Het koetshuis had op de begane grond een koetsenberging in het voorgedeelte en een paardenstal achterin. De voederbakken bevonden zich tegen de achtergevel en werden gevuld door luiken in de bovenliggende vloer. Boven de stal was aan de achterzijde de hooiopslag die zonder deelvloeren doorliep over twee verdiepingen. De hooiopslag werd bevoorraad via de zolder en het hijsluik in de voorgevel. Aan de straatzijde op de eerste verdieping was een personeelswoning met een aparte opgang met voordeur links in de voorgevel. Toen het koetshuis in gebruik werd genomen als bedrijfspand werd de hooiberging dichtgezet zodat een volledige eerste verdieping ontstond.

Het pand bleef een koetshuis tot 1803. In dat jaar viel het familiebezit van de Cromhouten uiteen en gingen de vier grachtenhuizen en het koetshuis hun eigen weg. Het koetshuis werd als bedrijfspand met bovenwoning in gebruik genomen, een situatie die tot ±1960 in stand bleef. In 1977 werd het pand, na een lange periode van leegstand, in vervallen toestand aangekocht door de Vereniging Hendrick de Keyser. Na de restauratie in 1980-1981 werd het huis als winkel met bovenwoning in gebruik genomen. Boven de staldeuren zaten oorspronkelijk roosters voor ventilatie. Deze zijn vervangen door glazen ruiten. Daar staat tegenover dat een aantal wijzigingen in de achtergevel bij deze restauratie ongedaan zijn gemaakt.

Gebruikte literatuur:

• R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 270-272
• Hans Tulleners. De Gouden Bocht. 21 monumenten aan de Amsterdamse Herengracht. Open Monumentendag 1989. Amsterdam, 1989: p. 91

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2017
Adres: Huidenstraat 19
Adressen: Huidenstraat 19 1,H
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand met brede ingezwenkte halsgevel met gelobde afdekking (plm 1750). Houten pui met bedrijfsdeuren, bovenhuisdeur en bovenlicht (XIXa). Op de verdiepingen goede late roedenverdeling.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]