Herengracht 402 
Adres: Herengracht 402
Oud adres: II400, wijk 55, klein nr. 521, kadaster E4117, verponding 2816
Postcode: 1017BX
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwjaar: 1665, 1758
Architect: Justus Vingboons
(21 afbeeldingen)
Tweeling van 408 (oorspronkelijk vijfling 400-408), zandstenen halsgevel, driehoekig topfronton, fraai gebeeldhouwde klauwstukken, omlijst raampje en jaartalsteen onder hijsbalk, frontons boven ramen, festoenen. Fraaie stoep in Lodewijk XV-stijl uit 1758 met harpstuk en flesbalusters. Interieur: Lodewijk XV-stijl in voor- en achterkamer, stucwerk en grisailles uit circa 1765. (Plafondschildering van J. Buttner uit circa 1750 in 1933 overgebracht naar Herengracht 250.)
In 1665 werden vijf woonhuizen naast elkaar gebouwd met dezelfde halsgevels in de stijl van het Hollands classicisme, van links naar rechts de nummers 408, 406, 404, 402 en 400. Het ontwerp wordt toegeschreven aan Justus Vingboons, de broer van de bekendere Philips Vingboons. Het betreft oorspronkelijke bebouwing: de eerste huizen op deze plaats in de vierde stadsuitleg van 1663. Van de vijf halsgevels hebben er echter slechts twee hun oorspronkelijke toppen behouden, waaronder dit pand.
De zandstenen halsgevel heeft een middenrisaliet van één raamas die helemaal doorloopt tot in de hals, bekroond door een driehoekig topfronton. De klauwstukken zijn fraai gebeeldhouwd. Er bevindt zich tevens een omlijst raampje en een jaarlint onder de hijsbalk. Boven de ramen zijn frontons aangebracht. Ook de festoenen die op de gevels zijn bevestigd zijn bewaard gebleven.
Het huis is in 1758 verbouwd. Daarvan getuigt de fraaie hardstenen stoep met harpstuk en flesbalusters. Stoepen met harpstukken zijn heel zeldzaam (zie ook Herengracht 480, Herengracht 520, Keizersgracht 618 en het O.Z. Huiszittenhuis aan het Waterlooplein).
In het interieur treffen we een voor- en achterkamer in Lodewijk XV-stijl met stucwerk en grisailles uit circa 1765, o.a. reliëfs met de vier seizoenen. Er was ook nog een plafondschildering van J.Buttner uit circa 1750, maar dat is in 1933 overgebracht naar Herengracht 250.
Gebruikte literatuur:
- Ir. A. Boeken. Amsterdamse stoepen. Amsterdam, 1950: p. 51
- Carla Rogge. 'Amsterdamse stoepen: De stoep van Herengracht 402'. Binnenstad 127 (april 1991): p. 41-42
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 134, 305, 491
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1836
Adres: Herengracht 402
Adressen: Herengracht 402
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand met zandstenen halsgevel (1665) met middenrisaliet, frontons, festoenen, oeil-de-boeuf enz.,; later fronton. Zeer rijke Louis XV stoep, evenals de gesneden deur XVIIIc. 4 Louis XIV flesbalusters. Empire snijraam en -hek.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: december 2020