Herengracht 81 
Adres: Herengracht 81
Oud adres: SS202, wijk 31, klein nr. 279, kadaster F589, verponding 5485
Postcode: 1015BD
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl:
Amsterdamse Renaissance
Bouwjaar: 1626, 1975
Architect: Pieter Fransz. (huistimmerman)
Restauratie: 1957, 1975
(16 afbeeldingen)
Oorspronkelijke bebouwing, woon-pakhuis (type g bij Revesz-Alexander), trapgevel in Amsterdamse renaissance uit 1626 met toppilaster, pakhuisluiken verticaal gekoppeld. In 1950 werd de bovenste trap met toppilaster herbouwd, in 1975 ook de onderpui, kruiskozijnen met luiken en stoep. De achtergevel is een 17de-eeuwse tuitgevel.
De eerste overdracht van het huis vond plaats op 22 mei 1620. De trapgevel is in 1626 gebouwd door timmerman Pieter Fransz, in sobere Amsterdamse renaissance, en staat voor een mogelijk ouder huis. Het stadsdeel tussen Singel en Herengracht dateert uit 1585 zodat de oorsprong van de huizen kan teruggaan op de 16de eeuw. Het jaartal 1590 is op het huis geschilderd, maar dat is uiteraard een hedendaagse toevoeging. De gevel is overduidelijk vroeg-17de-eeuws, maar het huis kan inderdaad ouder zijn. De bovenste trap met toppilaster is overigens in 1957 gereconstrueerd.
Dit grachtenhuis is een goed voorbeeld van een 17de-eeuws koopmanshuis. Op de begane grond werd gewoond en kantoor gehouden, de twee verdiepingen daarboven dienden voor de opslag van koopmansgoederen. Dit is te zien aan de pakhuisluiken. Deze zijn overigens verticaal gekoppeld: het is één houten constructie. Ze staan precies onder de hijsbalk.
Het huis heeft een mooie 17de-eeuwse onderpui met kruiskozijnen, waardoor de gevel zelfs een uitzonderlijk gaaf tijdsbeeld geeft. Echter, de kruiskozijnen met luiken en ook de onderpui met ingangspartij met stoep is in 1975 - het jaar waarin Amsterdam 750 jaar bestond - geheel gereconstrueerd, naar voorbeeld van de tekening uit het Grachtenboek van Caspar Philips. Wie goed kijkt, ziet het aan een kleurverschil in de bakstenen. De fraaie 18de-eeuwse toegangsdeur is ingebracht van elders.
Gebruikte literatuur:
- Bewaard in het hart, een selectie van 63 Amsterdamse woon- en pakhuizen uit de periode van 1450 tot 1825 gekozen uit een totaal van 650 percelen die tijdens de eerste tien jaar van het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn gerestaureerd (1953-1963). Amsterdam, 1965: p. 34
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1540
Adres: Herengracht 81
Adressen: Herengracht 81
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand met trapgevel, versierd in de trant met grote boogblokken (XVIIb).
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: maart 2024
