Amsterdam Monumentenstad

Herengracht 77.

Huisnaam: De Drie Traancopers
Adres: Herengracht 77
Oud adres: SS204, wijk 31, klein nr. 281, kadaster F694, verponding 5487
Postcode: 1015BD
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl: Amsterdamse Renaissance
Bouwjaar: 1632, 1800±
Opdrachtgever: Jan Gerritsz Backer
Eigendom: Vereniging Hendrick de Keyser 1958
Restauratie: 1966

(24 afbeeldingen)

Herengracht 77.

Dit 17de-eeuwse hoekhuis staat in 'park C' van de 1ste uitleg van 1585. Het oorspronkelijke huis op deze locatie werd in 1631 gekocht door Jan Gerritsz Backer die het liet slopen en een nieuw huis met achterhuis liet bouwen dat meer aanzien had, nu ook aan de overzijde deftige huizen verrezen. Hij ging er vermoedelijk niet zelf wonen, maar verhuurde de woningen. De indeling van het 5,5 m brede en ruim 11 m diepe pand bestond uit een huis aan de gracht en een apart bewoond achterhuis met ingang aan de zijstraat, die constructief één geheel vormen. Het huis werd onder andere bewoond door een teerkoper, een chirurgijn en een timmerman-makelaar.

Het woonhuis heeft een fraaie trapgevel in een sobere Amsterdamse renaissance. Zoals gebruikelijk bij dit geveltype is de bovenste trap versierd met een toppilaster. De onderste trap heeft S-vormige vleugelstukken. De fries boven de puibalk is versierd met sluit- en middenstenen. Het 17de-eeuwse beeld is goed bewaard gebleven, maar de onderpui en de deur en vensters zijn in 1800 gewijzigd: de houten onderpui werd toen vervangen door een stenen pui. De ingangspartij is toen gewijzigd. De stijl van de fraai voordeur is een overgangstype van Lodewijk XVI naar empire.

De zijgevel is op een mooie manier overkraagd: de gevel rust op met snijwerk versierde balkkoppen. Het huis heeft twee pothuizen, één aan de voorgevel en één aan de zijgevel. Het pothuis aan de zijgevel heeft een klein deurtje. Het apart bewoond achterhuis heeft een ingangspartij (Korsjespoortsteeg 24). Dit komt wel vaker voor bij hoekhuizen. Dat woonhuis heeft een eigen hijsbalk, opgenomen in de 17de-eeuwse dakkapel met topgeveltje.

De indeling van het woonhuis is in zijn oorspronkelijke opzet nog goed herkenbaar. De apart bewoonde kelder bestond uit een voorkamer en een woonkeuken met grote stookplaats tegen de achterwand en een privaat en spoelkeuken in het pothuis, waarin ook de ingang naar de woning was geplaatst. De woning aan de gracht was op de hoofdverdieping verdeeld in een voorhuis met zijkamer en een achterkamer, een indeling die nog steeds bestaat. In de hoek van het voorhuis staat een spiltrap die tegenwoordig tot in het souterrain doorloopt, maar wat niet de oorspronkelijke situatie was. Ook de achterkamer hier had de schouw tegen de achterwand. Tussen de zijkamer en de achterkamer bevindt zich uit porte-brisée (dubbele deur) uit ca. 1750. Het woonhuis heeft geen houtskelet. Boven de begane grond en de verdieping liggen enkelvoudige balklagen met om en om een zwaardere en lichtere balk. Onder de balkkoppen zaten oorspronkelijk korte sleutelstukken met renaissance-profiel, waarvan er een aantal, met name op de eerste verdieping, bewaard zijn gebleven. De kap heeft kromstijlgebinten.

Het pand is sinds 1958 eigendom van de Vereniging Hendrick de Keyser en werd gerestaureerd in 1968. Het pothuis aan de zijgevel is beroemd omdat het werd gebruikt voor de TV-serie De Kleine Waarheid in 1970-1972, een verfilming van de gelijknamige trilogie van Jan Mens. De hoofdrol van Marleen Spaargaren werd in deze TV-serie gespeeld door Willeke Alberti. In het souterrain had zij een antiekwinkel.

Gebruikte literatuur:

• I.A. van Eeghen. 'De restauratie van Herengracht 77'. Maandblad Amstelodamum 55 (1968): p. 235-237
• R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 236-238
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993; p. 263, 310

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1538
Adres: Herengracht 77
Adressen: Herengracht 77
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Hoekhuis, met trapgevel, versierd in de trant met grote boogblokken (XVIIb) en voorzien van een pui met deurpartij (plm 1800) en van pothuizen tegen de voorgevel en de overgebouwde zijgevel.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]