Bloemgracht 87-89-91 
De Drie Hendricken
Huisnaam: De Drie Hendricken
Adres: Bloemgracht 87-89-91
Oud adres: 89: DD44, wijk 42, klein nr. 124, kadaster D223, verponding 2784
Postcode: 1016KH
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl:
Amsterdamse Renaissance
Bouwjaar: 1642, 1942/47
Eigendom: Vereniging Hendrick de Keyser 1929
Restauratie: 1942/47 (Jan de Meyer), 1967
(18 afbeeldingen)
Zeldzaam trapgevel-drieling, goed voorbeeld van 17de-eeuwse trapgevels in Amsterdamse renaissance, jaarstenen en drie gevelstenen De Steeman, De Landman en De Zeeman in fries, fraaie puibalk, 17de-eeuwse houten onderpui met kruiskozijnen en glas-in-lood reconstructie uit 1946, spectaculaire restauratie begonnen in 1942 en voltooid in 1947. Interieur: goed voorbeeld van een zaalhuis met verdiepte binnenhaard en insteek, voorhuis met zijkamer en eveneens een insteek, geen achterhuizen (alleen kleine uitbouwtjes).
Deze zeldzame trapgevel-drieling is een bijzonder goed voorbeeld van de sobere Amsterdamse renaissance. Begin 17de eeuw stond de stad vol met dergelijke trapgevels, maar nu zijn er nog geen tweehonderd bewaard gebleven. Boven de fraaie puibalk bevinden zich jaartalstenen en drie gevelstenen in de fries: De Steeman, De Landman en De Zeeman. Dit zijn de eigenlijke huisnamen, maar de drieling wordt ook wel De Drie Hendricken genoemd.
De 17de-eeuwse houten onderpui en de kruiskozijnen met glas-in-lood en luiken zijn gereconstrueerd door Jan de Meijer in opdracht van de Vereniging Hendrick de Keyser in 1946/47. Daarvoor waren het uitgewoonde 19de-eeuwse woningen die sterk onder overbevolking hadden geleden. Het pand bevatte een woning op de begane grond en in het souterrain, een woning in de insteek, een op de eerste verdieping en twee éénkamerwoningen op de zolderverdieping. Dat kwam tot uitdrukking in de grote hoeveelheid toegangsdeuren in de onderpui. Dit was een situatie die men niet wilde handhaven.
De huisjes vormen een goed voorbeeld van een zaalhuis met verdiepte binnenhaard met een insteek boven de binnenhaard. Tijdens de restauratie werd onderzoek gedaan naar de oorspronkelijke toestand van 1642. Daaruit bleek dat de drie huizen van elk 3,5 x 12 m een 4 m hoog voorhuis hadden met daaronder een drijvende kelder. Daarachter bevond zich de binnenhaard (keuken) met daarboven de opkamer (huiskamer). Achter het huis bevond zich een uitsteek (een bijkeuken) en het achtererf. In de aangetroffen toestand was er geen voorhuis meer door het doortrekken van de vloer van de opkamer naar de voorgevel. Bij de restauratie in 1946/47 werd de opsplitsing in beneden- en bovenwoningen ongedaan gemaakt en waren er geen dubbele toegangsdeuren meer nodig. Hierdoor kon de 17de-eeuwse indeling worden hersteld. Er kwam een hoog voorhuis, vanwaar een spiltrap naar de verdiepingen voert, maar zonder het zijkamertje dat er in het begin geweest was. De insteekverdieping maakte plaats voor de opkamer boven de binnenhaard aan de achterzijde. Hoe men tegenwoordig ook over dergelijke reconstructies kan denken, door deze restauratie konden aantrekkelijke woningen worden gerealiseerd.
Het complex vormt nu een buitengewoon gaaf en didactisch goed beeld van een groep 17de-eeuwse woonhuizen. Toch merkt Henk Zantkuijl dat deze perfect uitgevoerde restauratie niet wordt gerechtvaardigd door de context van de gevelwand waarin de panden staan: "zij blijven vreemd in de omgeving".
Gebruikte literatuur:
- Geurt Brinkgreve. 'Terugrestaureren - mag dat?'. Binnenstad 155 (dec. 1995)
- R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 295-299
- Theo Rouwhorst. 'Oog voor detail. Houten onderpuien I.' Binnenstad 220 (feb. 2007)
- H.J. Zantkuijl. 'Verantwoord restaureren'. Maandblad Amstelodamum 65 (1978): p. 100-120
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 85, 327
- 'Veertig jaar "Hendrick de Keyser'. Rede van mr. H. Westermann, ter gelegenheid van de herdenkingsbijeenkomst in de zalen van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, 11 januari 1958'. Ons Amsterdam 10 (1958): p. 98-104
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 531
Adres: Bloemgracht 87-89-91
Adressen: Bloemgracht 87
Inschrijvingsdatum: 14-04-1970
Redengevende omschrijving: PAND met trapgevel van het 'type met grote blokken'; jaartalstenen met ANNO en 1642 en gevelsteen met zeeman. Vormt groep met nrs 89 en 91.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 532
Adres: Bloemgracht 87-89-91
Adressen: Bloemgracht 89
Inschrijvingsdatum: 14-04-1970
Redengevende omschrijving: Pand met trapgevel van het type met grote blokken; jaartalstenen met ANNO en 1642 en gevelsteen met boer. Vormt groep met nrs 87 en 91.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 533
Adres: Bloemgracht 87-89-91
Adressen: Bloemgracht 91
Inschrijvingsdatum: 14-04-1970
Redengevende omschrijving: Pand met trapgevel van het type met grote blokken; jaartalstenen met ANNO en 1642 en gevelsteen met zaaiende boer. Vormt groep met de nrs 87 en 89.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: december 2022
