Amsterdam Monumentenstad

Gevel van het Bethaniënklooster aan de Barndesteeg.

Naam: Bethaniënklooster
Adres: Barndesteeg 4A-10
Oud adres: 4: K241, wijk 5, klein nr. 17, kadaster G2210, verponding 1031
6: K240, wijk 5, klein nr. 18, kadaster G2211, verponding 1030
8: K239, wijk 5, klein nr. 19, kadaster G2213, verponding 1029
10: K238, wijk 5, klein nr. 21, kadaster G2214, verponding 1028
Postcode: 1012BV
Gebouwtype: Klooster
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: na 1540, 1592, 1ste helft 17de eeuw, 1705
Eigendom: St. Bethaniënklooster, verkocht in 2015
Restauratie: St. Bethaniënklooster 1988/89

(17 afbeeldingen)

Gevel van het Bethaniënklooster aan de Barndesteeg.

Het Sint Magdalena van Bethaniënklooster, of kortweg Bethaniënklooster, werd in 1450 (of vlak daarvoor) gesticht op het terrein tussen de huidige Oudezijds Achterburgwal, de Bloedstraat, de Nieuwmarkt/Kloveniersburgwal en de Oude Hoogstraat. Het klooster nam 'gevallen' doch bekeerde vrouwen op en werd ook wel het klooster der bekeerde susteren genoemd. Het klooster had zo'n goede naam dat aanzienlijke vrouwen hun intrede in het klooster deden en voorname gasten van de stadsregering er logeerden. Het was spoedig één van de rijkste kloosters van Amsterdam, maar ontsnapte uiteindelijk niet aan de malaise van het kloosterleven vóór de Alteratie van 1578. In 1506 werd op last van de stadsregering de Bethaniënstraat opengesteld, in 1550 of 1551 ook de Koestraat, waardoor het klooster beperkt werd tot het gebied tussen de Koestraat en Barndesteeg. De toegang was ter plaatse van het huidige OZ Achterburgwal 117. Het klooster had een koestal (waarnaar de Koestraat is genoemd).

Nadat het Bethaniënklooster na de Alteratie van 1578 was opgeheven, volgde in 1592 de verkoop van dit gebouw aan de Barndesteeg aan de kooplieden Marcus de Vogelaer en Leenaert Raye. De twee kooplieden splitsten het gebouw op en maakten ramen in de blinde muur. Het toegangspoortje van het huis van De Vogelaer wordt gesierd door een familiewapen. Het huis van De Vogelaer werd begin 17de eeuw herberg De Oyevaar, waarbij een vleugel aan de achterzijde werd aangebouwd. In 1705 werd de voormalige refter verbouwd tot schuilkerk, die tot 1914 als oud-katholieke kerk werd gebruikt. In het interieur van deze kerkzaal is nog steeds het laat-gotisch houtskelet uit de kloostertijd aanwezig, evenals een souterrain met kruisgewelven. Geurt Brinkgreve trof in 1980 een bouwval aan die inwendig moest worden verstevigd om instorting te voorkomen. Na een langdurige restauratie werd de kerkzaal in gebruik genomen als concertzaal. De restauratie van het Bethaniënklooster speelde een belangrijke rol in het behoud van de Bethaniënbuurt.

Een ander restant van het Bethaniënklooster zijn de vml. huurhuizen (zie Kloveniersburgwal 12).

Gebruikte literatuur:

• Geurt Brinkgreve. 'Nieuwe bestemming Bethaniënklooster'. De Lamp 98/99 (1986): p. 25-26
• Geurt Brinkgreve. 'Theorie en praktijk in het restauratiewerk'. Binnenstad 111 (1988): p. 43-44
• Geurt Brinkgreve e.a. 'De Bethaniënbuurt. Vroeger-nu-straks.' Amsterdam: VVAB, 1989
• Marlin Burkunk. 'Toets en proef der loffelijker bouwkonst'. Stadsherstel op de Wallen en in de Haarlemmerbuurt. Open Monumentendag 1996, Amsterdam, 1996: p. 93
• Dick van der Horst en Martin Pruys. In en om de Lastage. Historisch knooppunt van ambacht, handel en scheepvaart Open Monumentendag 1993, Amsterdam, 1993: p. 45
• C.A.L. Sander. 'De kelders van het voormalige klooster Sint Magdalena van Bethaniën'. Ons Amsterdam 9 (1957): p. 89-93
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 448
• 'Bethaniënklooster'. Binnenstad 114 (maart 1989)

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 330
Adres: Barndesteeg 4A-10
Adressen: Barndesteeg 4 A B C D E F G H K L
Inschrijvingsdatum: 02-04-1970
Redengevende omschrijving: Deel van vleugel van het Bethanienklooster (XVc, verbouwd tot woning XVId, tot kerk XVIIIa). Gepleisterde gevel. Inwendig overwelfde tweebeukige gotische kelder.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 331
Adres: Barndesteeg 4A-10
Adressen: Barndesteeg 6
Inschrijvingsdatum: 02-04-1970
Redengevende omschrijving: Deel van vleugel van het Bethanienklooster (XVc, verbouwd tot woning XVId) met achtervleugel (XVII a/b), versierd in de trant met grote boogblokken. Gepleisterde voorgevel met deuromlijsting (XVIIa). Inwendig overwelfde tweebeukige gotische kelder.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 332
Adres: Barndesteeg 4A-10
Adressen: Barndesteeg 10 A B;Barndesteeg 12 A B C
Inschrijvingsdatum: 02-04-1970
Redengevende omschrijving: Deel van vleugel van het Bethanienklooster (XVc, tot woningen verbouwd XVId). Gepleisterde gevel.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]