Kloveniersburgwal 12 
Jacob Hooij
Huisnaam: Jacob Hooij
Adres: Kloveniersburgwal 12
Postcode: 1012CT
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1500±, 4de kwart 18de eeuw, 1882
Eigendom: Jacob Hooij
(25 afbeeldingen)
Winkel/woonhuis bestaande uit een dwarshuis als voorhuis, een dwarshuis daarachter als aanbouw, vervolgens een tussenlid en achterhuis. Het voorhuis is in de kern veel ouder dan de 18de-eeuwse voorgevel doet vermoeden. Het dateert uit ca. 1500. Het pand is in de 17de en in de 19de eeuw vergroot, zowel in de hoogte als de diepte, en heeft een eind-18de-eeuwse gevel met ingang op straatniveau met deuromlijsting in het midden (typisch voor een winkel). Ook Kloveniersburgwal 10, waar een doorbraak naar is gemaakt, behoort tot de vroegere kloostervleugel. Sinds 1778 is drogisterij Jacob Hooij in het winkel/woonhuis gevestigd (thans ook in nr. 10). Interieur: gotische balklagen met sleutelstukken met peerkraalmotief en kap met jukken uit ca. 1500. Uniek historisch winkelinterieur uit 1799.
De winkel van Jacob Hooij is sinds de 18de eeuw gevestigd in een pand dat oorspronkelijk onderdeel uitmaakte van een vleugel van het Bethaniënklooster. Uit de stadsplattegrond van Cornelis Anthonisz weten we dat de vleugel al vóór 1538 werd verbouwd tot drie winkelpanden, de huidige nr.'s 10, 12 en 14. Deze huurpanden waren ondiep en hadden een blinde achtergevel en bestonden uit slechts één verdieping in een over de drie panden doorlopende dwarskap. Uit deze vroege bouwperiode dateren de restanten van een gotisch houtskelet, zoals de balken met sleutelstukken met peerkraalmotief en rozetje. Uit dendrochronologisch onderzoek is gebleken dat de kap bestaat uit jukken gemaakt uit een boom geveld in 1498, waardoor we het oorspronkelijke kloosterpand kunnen dateren op ca. 1500. De jukken bevatten telmerken, aan de hand waarvan de kap als een bouwpakket in elkaar is gezet. De kap werd echter eind 18de eeuw ingekort toen de gevel met een verdieping werd verhoogd, waarbij de huidige gevel met winkelingang tot stand kwam. In 1882 vond een grote uitbreiding aan de achterzijde plaats, waarbij het huidige achterhuis tot stand kwam. De historische winkel dateert vermoedelijk uit 1799, alhoewel sommige onderdelen 19de-eeuws zijn. De winkelinventaris bestaande uit toonbanken, ladekasten, tonnetjes, weeg- en ophangattributen etc. is grotendeels origineel. Boven de toonbank hangt een smeedijzeren slang. De houten achterwand bestaat uit pilasters en dateert uit dezelfde tijd als de voorgevel. Het voormalige kantoortje achter deze wand is pas recent bij de winkel getrokken. De doorbraak door de rechter-bouwmuur naar het buurpand Kloveniersburgwal 10 dateert vermoedelijk uit 1967, toen het buurpand werd herbouwd.
Jacobus Hooij (1722-1788) werd gedoopt in 't Vredesduifje in de Kerkstraat, maar binnen een kwart eeuw verloor Jacobus zijn katholieke geloof en noemde zich voortaan Jacob Hooij. In 1747 ging hij in ondertrouw met Dina Roosevoort (1721-1762) die op het Roeterseiland woonde. Hij woonde toen nog bij zijn ouders in de Lange Leidsedwarsstraat. Zij trouwden in de Nieuwe Kerk. Het jaartal '1743' op het uithangbord is foutief overgenomen uit een proefschrift over de geneeskruidcultuur in Nederland. In 1747 liet Jacob zich inschrijven als poorter waardoor wij weten dat hij toen winkelier was, wat wij moeten interpreteren als drogist-kruidenwinkelier. Hij woonde toen in de Barndesteeg, vlakbij de enige kruidenmarkt in Amsterdam: de Kloveniersburgwal tussen de Barndesteeg en de Koestraat. Reeds in 1762 stierf Dina, maar Jacob hertrouwde binnen drie maanden met Aagje Polderman (1719-1783). Uit diverse bronnen is af te leiden dat Jacob opklom van onbeduidend winkeliertje naar de eigenaar van een bloeiende zaak. In 1776 kocht hij een huis aan de zuidzijde van de Barndesteeg, waar hij vermoedelijk al als huurder woonde. In 1778 kocht hij op de Kloveniersburgwal het 'derde huijs van de Koestraat', het huidige nr. 12, waar hij de nog steeds bestaande winkel vestigde (het is dus niet bekend waar zijn winkel daarvoor gevestigd was). Het huis had een waterlozing in de burgwal en in de Hoogkamersgang die achter het pand naar de OZ Achterburgwal leidt. De koopacte bepaalde tevens 'het regt van uitgang door gemelde Hoogcamersgang alsmede om door deselve op te doen turf, hout en andere dingen'. Jacobs zoon Hendrik, geboren in 1752, werkte als inkoper in het bedrijf van zijn vader, waardoor hij Aaltje Duijndam uit Noordwijk, dochter van een kruidenkweker, leerde kennen waarmee hij in 1779 trouwde. Het ging Jacob zo goed dat hij vier panden als belegging kocht. De verworven rijkdom blijkt ook uit het feit dat Aagje in 1783 niet zoals Dina in een naamloos graf op het Anthonieskerkhof werd begraven maar in een eigen graf in de Oude Kerk, waar ook Jacob in 1788 werd begraven. Uit de boedelinventaris weten we echter dat Jacob, ondanks zijn rijkdom, zijn huis niet overdadig had ingericht. Voor de bedstee hing bijvoorbeeld 'een groen saay behangsel'. Maar er bleek wel 19.557 gulden aan contanten in het huis bewaard te worden, niet eens in een brandkast, want daarvan wordt in de boedelinventaris niet gesproken. Toen de zaak werd overgenomen door Hendrik bezat het bedrijf vier pakhuizen waar kruiden werden opgeslagen, één achter de winkel, één aan de Hoogkamersgang en tenslotte de pakhuizen de Paauw en de Liefde in de Krom Boomssloot. De zaken gingen echter niet goed, waardoor Hendrik in 1798 zijn bedrijf moest verkopen. Het winkelpand aan de Kloveniersburgwal, door Jacob voor 17.000 gulden gekocht werd nu voor 10.000 gulden verkocht. Koper was de Zwollenaar Lucas Lans die ook het bedrijf kocht, dat daarna door zijn vrouw Cornelia Lans-Voet zou worden geleid. Het bedrijf bleef Jacob Hooij heten: de naam van de zaak was immers een begrip binnen en buiten Amsterdam. De Lansen namen Hendrik en zijn 19-jarige zoon Jacob in dienst. Nadat in 1817 Cornelia stierf, werd Johannes Fenema de bedrijfsleider. Lans zelf trok zich terug op zijn buitenplaats in Nigtevegt. Uit het contract van compagnieschap weten we dat het bedrijf toen een boekhouder had en drie bedienden. Fenema zette het bedrijf voort en dreef het ruim twee decennia. In 1842 verkocht hij de zaak aan Hendrik Jansen. Jansen deed het slecht, want al in 1846 verkocht hij de zaak aan Jan Christoffel Oldenboom, koopman en winkelier in drogerijen en verfwaren, die van de Boommarkt op de NZ Voorburgwal naar de Kloveniersburgwal verhuisde. Sindsdien is het bedrijf in handen gebleven van de familie Oldenboom, waarvan thans de zesde generatie het bedrijf leidt.
Gebruikte literatuur:
- M.G. Emeis jr. 'Jacob Hooij'. Ons Amsterdam 24 (1972): p. 4-7, 71-74
- Dick van der Horst en Martin Pruys. In en om de Lastage. Historisch knooppunt van ambacht, handel en scheepvaart Open Monumentendag 1993, Amsterdam, 1993: p. 53
- R. Meischke. 'Enige merkwaardige gebouwen in de Koestraat'. Jaarboek Amstelodamum 53 (1961): p. 140-175
- Jos Smit. Beschrijving van Kloveniersburgwal 12. Amsterdam: Monumenten & Archeologie, 7 oktober 2016
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 3020
Adres: Kloveniersburgwal 12
Adressen: Kloveniersburgwal 12
Inschrijvingsdatum: 25-06-1970
Redengevende omschrijving: Dwarshuis (kort na 1507) met gevel (XVIII) onder rechte lijst en dakkapel; deuromlijsting (XVIII).
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: maart 2017