Amsterdam Monumentenstad

Amstel 101 hoek Nieuwe Prinsengracht

Adres: Amstel 101
Oud adres: W747, wijk 14, klein nr. 193, kadaster H4008, verponding 4604
Postcode: 1018EL
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Verhoogde lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XIV
Bouwjaar: 18de eeuw
Architect: Arnoldus van Sprang (metselaar) en Adriaan Roosendael (timmerman)

(6 afbeeldingen)

Amstel 101

In dit prachtige hoekhuis met een pothuis aan de zijgevel woonde Marianne 'Janny' Brandes-Brilleslijper (1916-2003) met haar man Bob Brandes en hun kinderen Robert en Liselotte Dolores. Janny en Lien Brilleslijper, twee dochters uit het joodse gezin van Joseph en Fijtje Brilleslijper-Gerritse uit Amsterdam, hebben samen tijdens de Duitse bezetting één van de grootste verzetsgroepen van Nederland opgezet en hielpen een groot aantal onderduikers. Lien had een relatie met de Duitse vluchteling Eberhard Rebling en had een dochter: Kathinka. Lien en Eberhard woonden in Den Haag. In februari 1943 deden de Brilleslijpers met hun familie hun intrek in een zomerhuis in het Gooi, 't Hooge Nest, op de grens van Naarden en Huizen. In dit afgelegen huis woonden op een gegeven moment wel 25 onderduikers. In de zomer van 1944 werden ze gearresteerd en weggevoerd naar Westerbork, waar Janny en Lien kennis maken en bevriend raken met Anne en Margot Frank (Prinsengracht 263). Op 3 september 1944 werden Janny, Lien, hun broertje Jaap en hun ouders en de familie Frank in het laatste transport van 279 joodse gevangenen van Westerbork, bijeen gepakt in goederenwagons, gedeporteerd naar Auschwitz. Hun ouders en hun broertje Jaap werden direct na aankomst vergast. Janny en Lien overleefden Auschwitz en ook Bergen-Belsen waarnaar zij, en ook de familie Frank, op transport gesteld waren toen de Russen dichterbij kwamen. Na de bevrijding van Bergen-Belsen door de Engelsen op 15 april 1945 keerden Janny en Lien terug naar Nederland, waar zij wonderwel herenigd werden met hun echtgenoten en partners. Lien verhuisde als overtuigd communist, samen met haar man, in de jaren vijftig naar de DDR, maar Janny bleef met haar gezin in Amsterdam wonen. Janny heeft zich, samen met haar man, ingezet voor de erkenning van oorlogsslachtoffers - ze was actief in het Auschwitz Comité, de Anne Frankstichting en de Stichting 40-45. Ieder jaar had zij tijdens de herdenking van de Februaristaking bij de Dokwerker, niet ver van haar huis vandaan, een grote pot linzensoep op het vuur staan.

Over het leven van Janny en Lien Brilleslijper en hun familie verscheen in 2018 een boek van Roxane van Iperen.

Gebruikte literatuur:

• Roxanne van Iperen. 't Hooge Nest. Amsterdam, 2018
• R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 87
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Het woonhuis in de stad. Amsterdam, 1993: p. 522
• 'Janny en Lien Brilleslijper', website Stichting Oorlogsverleden: https://oorlogsverhalen.com/oorlogsverhalen/janny-en-lien-brilleslijper

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 184
Adres: Amstel 101
Adressen: Amstel 101 A B
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Goed bewaard hoekhuis (XVIIIb) met voorgevel onder getoogde gebeeldhouwde lijstvormige stenen top. Drie Lod. XIV balusters. Tegen de zijgevel een pothuis en smeedijzeren hek (XVIIIb).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]