Amsterdam Monumentenstad

OZ Achterburgwal 199

Adres: Oudezijds Achterburgwal 199
Oud adres: B250, wijk 9, klein nr. 18, kadaster G2446, verponding 2374
Postcode: 1012DK
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XVI
Bouwjaar: 4de kwart 16de eeuw, 1800±, 1900±
Eigendom: Stadsherstel 1981
Restauratie: 2001

(15 afbeeldingen)

OZ Achterburgwal 199

Oudezijds Achterburgwal 195 t/m Rusland 1, 3 en 5, afgebeeld op de kaart van Cornelis Antonisz. uit 1544, waren eigendom van het daarachter gelegen Ursulaklooster, dat bij de Alteratie in 1585 werd opgeheven. De gevel heeft een rechte kroonlijst en schilddak zoals gangbaar was rond 1800. Op oude foto's is een typisch-Amsterdamse stoepenstrook met pothuizen te zien, maar bij een vroeg-20ste-eeuwse verbouwing is deze vervangen door een onderpui, die de hoek omloopt, een schaalvergroting over de breedte. Bij de restauratie in 2001 is ervoor gekozen deze te handhaven en te restaureren, dus niet de oudere toestand te reconstrueren.

Achter de gevel uit ca. 1800 bleek een veel ouder pand schuil te gaan. Bij het uitpellen van de panden in 2000 werd niet alleen een houtskelet met (sporen van) korbelen aangetroffen, maar ook een plafondschildering op de onderzijde van de vloerplanken aangetroffen, bestaande uit een rode houtimitatie op geelgekleurde velden. Langs de balken zijn zwarte banden geschilderd die vakken met bladeren en fruit, druiven en sinaasappels omlijsten. Op de balken zijn tegen een zwarte achtergrond rode rechthoekige stroken aangebracht, versierd met een rode kabel. Aangezien men niet wist of de schilderingen origineel waren of vroeg-20ste-eeuwse reconstructies, werd hier kleuronderzoek naar verricht. Uit dit onderzoek bleek dat op het houten plafond eerst een krijtlijmgrondering is aangebracht, waarna de achtergrond met orpiment, een geelkleurig pigment, werd beschilderd. Op deze achtergrond zijn in een nieuwe verflaag de versieringen aangebracht. Behalve het orpiment werden als pigmenten aangetroffen: loodmenie, koolstofzwart, koperresinaat en de kleurstof roodhout, die licht roodbruin was verkleurd. Aan de hand van dit onderzoek kon worden bevestigd dat de plafondschilderingen uit het einde van de 16de dan wel begin 17de eeuw dateren, aangezien de pigmenten in de 20ste eeuw niet meer als kunstschilderverf werden gebruikt. De schilderingen worden gedateerd op het laatste kwart van de 16de eeuw.

Gebruikte literatuur:

• Ronald Glaudemans. 'Korbelen en beslagwerk. Een nieuwe start voor bouwhistorisch onderzoek in Amsterdam.' Jaarboek M&A 1, 2002: p. 29-45
• Ronald Glaudemans. ''Koopmansrenaissance' Het Amsterdamse woonhuisinterieur in de zestiende eeuw.' Bulletin KNOB 2007-4/5: p. 215-233
• Walther Schoonenberg. 'Plafondschilderingen VI'. Binnenstad 190 (sept. 2001)

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 64
Adres: Oudezijds Achterburgwal 199
Adressen: Oudezijds Achterburgwal 195 B C D
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: In de kern 17e eeuws huis, gewijzigd 18e en 19e eeuw, bovenste verdieping en dak 2e helft 19e eeuw.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]