Keizersgracht 259 
Adres: Keizersgracht 259
Oud adres: KK335, wijk 38, klein nr. 261, kadaster E3911, verponding 1169
Postcode: 1016EC
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Neostijlen
Bouwjaar: 1620, 1763, 2de helft 19de eeuw
Opdrachtgever: 1620 Cornelis Willemsz, Wolscheijder, 1763 mr Pieter Van Loon, schepen
Bewoners: 1694 Gerrit van Oosten, 1729 Pieter Hunthum, 1762 weduwe Hunthum, 1763 fam. Van Loon, 1790 verhuurd aan weduwe van Corns van Collen
(6 afbeeldingen)
In de kern 17de-eeuws huis met een gevel uit twee bouwperioden: de ondergevel met getoogde venster en deuromlijsting uit 3de kwart 18de eeuw en een bovenhelft uit de 19de eeuw, een rechte lijst met consoles, dwarskap en dakkapel. De deuromlijsting is uit 3de kwart 18de eeuw.
Keizersgracht 259 is in de kern 17de-eeuws. Het Grachtenboek van Caspar Philips toont nog het 17de-eeuwse huis, waarvan de gevel eind 18de eeuw (onderzijde) en in de 2de helft 19de eeuw (bovenzijde) werd gewijzigd. In dit hal van dit huis hing een serie van grisailles van Gerard de Lairesse (1640-1711), een belangrijke classicistische schilder uit de Gouden Eeuw. Het pand was in de 17de eeuw het familiehuis Hunthum. Na de dood van zijn vader in 1699, blijft Pieter Hunthum wonen in het huis, dat uit zijn moeders familie kwam.
De serie, gemaakt in 1682, heeft als thema de Vier Tijdperken van de Mens en is niet langer in dit huis aanwezig: het wordt bewaard in het Musée des Beaux-Arts in Orléans. Om de suggestie van echt marmer te versterken, hield De Lairesse rekening met de lichtval ter plaatse: in het Gouden Tijdperk en het Zilveren Tijdperk komt het licht van links, in het Bronzen Tijdperk en het IJzeren Tijdperk van rechts (we kunnen dus reconstrueren waar de grisailles in de hal hingen). De thematiek van de vier tijdperken was afkomstig van Ovidius' Metamorfosen. Daarin beschrijft de Romeinse dichter hoe in het Gouden Tijdperk alles uit zichzelf groeide en er eeuwig lente was. Saturnus regeerde, rivieren stroomden rijk aan melk en nectar en 'uit de groene steeneik drupte gouden honingvocht'. In het Zilveren Tijdperk regeerde Jupiter, die hier is afgebeeld met een adelaar. Waar in het Gouden Tijdperk het eeuwig lente was maakte zij in het Zilveren Tijdperk plaats voor vier seizoenen. Het land moest worden verbouwd en mensen begonnen te leven in huizen. Na het Zilveren Tijdperk volgt het Bronzen Tijdperk. De neergang van de mens wordt ingezet, maar de mensheid is nog niet vervallen tot werkelijke slechtheid. Veiligheid en gerechtigheid voeren nog de boventoon. Minerva, symbool voor de veiligheid, waakt over het land en Justitia houdt haar weegschaal hoog op. In haar rechterhand draagt zij de fasces, de roedenbundel, een Romeins symbool voor de macht van de magistraat. In het IJzeren Tijdperk is de aftakeling compleet. De aarde wordt niet langer bestuurd, slechts de geblindeerde Onwetendheid doolt in de achtergrond. De Oorlog, met zwaard en toorts en achter zich een krijsende Harpij, verspreidt rampspoed en onheil. Justitia's weegschaal ligt verslagen op de grond. Het IJzeren Tijdperk is de meest imponerende grisaille van de serie. In zijn Groot Schilderboek schrijft De Lairesse dat grisailles in de hal van een huis de bezoeker moeten verheffen met hun moraliserende karakter. Het negatieve voorbeeld van het IJzeren Tijdperk moest dus aanzetten tot goed gedrag.
Gebruikte literatuur:
- God en de goden. Tentoonstellingscatalogus Rijksmuseum, Amsterdam, 1981
- Eindelijk! De Lairesse. Klassieke schoonheid in de Gouden Eeuw Tentoonstellingscatalogus. Zwolle/Enschede: 2016
- I.H. v. E. 'Hunthum en Van Royen of Breughel en Savery'. Maandblad Amstelodamum 61 (1974): p. 32-40
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2300
Adres: Keizersgracht 259
Adressen: Keizersgracht 259 A B C D E
Inschrijvingsdatum: 05-06-1970
Redengevende omschrijving: Huis (XVII) waarvan de gevel een XVIIIc verbouwde onderhelft en een bovenhelft uit XIX B heeft, onder rechte lijst met consoles en dakkapel; deuromlijsting.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: januari 2020