Amsterdam Monumentenstad

Bloemgracht 130

Adres: Bloemgracht 130
Oud adres: MM67, wijk 43, klein nr. 62, kadaster D5126, verponding 2973
Postcode: 1015TP
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 3de kwart 19de eeuw

(4 afbeeldingen)

Bloemgracht 130

Op 16 april 1635 werd de beroemde Willem Jansz Blaeu (1571-1638) eigenaar van de erven aan de Derde Leliedwarsstraat. Hij was een globe- en kaartenmaker en had op 't Water (het Damrak) een winkel. De drukkerij van Willem Jansz was inmiddels overgegaan op zijn zonen Joan en Cornelis. Op deze locatie, aan de Derde Leliedwarsstraat en in de Nieuwe Leliestraat, werd een drukkerij met negen letterpersen gebouwd die de naam van de negen kunstgodinnen droegen. Er stonden behalve deze drukpersen ook zes plaat- of koperpersen en er was tevens een lettergieterij gevestigd. De eerste steen van dit complex werd in 1636 gelegd door Willem Jansz' kleinzoon Willem, het zoontje van Joan, toen 2 jaar oud. Een jaar later, in 1637, werd de drukkerij ingericht. De firma had vanaf 1667 tevens een grote werkplaats in een steeg achter de Gravenstraat, die nog steeds het Blaeu Erf heet (zie Blaeu Erf 7). Deze werkplaats werd echter al in 1672 door brand verwoest, een grote ramp voor het bedrijf, omdat er veel originele koperplaten verloren gingen. Het bedrijf aan de Bloemgracht werd in 1698 opgeheven.

In de Beschreibung der Stadt Amsterdam van Philip von Zesen uit 1664 wordt de drukkerij van Blaue genoemd: "Op de Bloemgracht, bij de derde brug en de derde zijstraat staat de beroemde drukkerij van Mr. Joan Blaeu, vroedschap en schepen van de stad. (...) Het bedrijfscomplex is 75 voet breed en loopt nog 135 voet verder langs de oostzijde van de zijstraat of 150 voet als het huis aan het uiteinde wordt meegerekend dat tevens tot het eigendom van Mr. Blaeu behoort. Aan de zijde van de gracht bevindt zich een kamer waar de koperplaten van de atlassen worden bewaard. Ze zijn stuk voor stuk wel een ton goud waard. Dan volgt de drukkerij zelf langs een lange galerij met aan beide zijden vensters. Aan het uiteinde bevindt zich nog een kamer waar de gegoten letters e.d. worden bewaard. Er is tevens een trap naar de verdieping waar de correctoren de drukproeven lezen en waar de gedrukte vellen papier worden samengebonden. (...) De stichtingssteen van dit uitstekende gebouw is gelegd in 1636 door Blaeu's oudste zoon Willem. Op 13 september was de drukpers geïnstalleerd."

Dat er hier in de Jordaan een grote drukkerij was gevestigd, is nog steeds te zien aan het hoekhuis van de Bloemgracht en de daarachter gelegen panden in de Derde Leliedwarsstraat: het is nog steeds één groot complex. Er waren overigens in de directe nabijheid meer lettergieterijen en drukkerijen gevestigd.

Gebruikte literatuur:

• F.J. Dubiez. 'De Amsterdamse boekdrukkers en kaartenmakers. Willem Janszoon Blaeu en Joan Blaeu'. Ons Amsterdam 1958: p. 139-148
• T. den Herder. 'Weet u waar 't Hol is?' Ons Amsterdam 1961: p. 68-73
• Sjaak Hubregtse. 'De boekhandels van Amsterdam 1'. Ons Amsterdam 1986: p. 10-15
• C. Koeman. Joan Blaeu and his Grand Atlas. Amsterdam, 1970
• P.A. v.d. Linden Vooren. 'De Bloemgracht'. Ons Amsterdam 5 (1953): p. 234-242
• Marius van Melle en Niels Wisman. 'Uitslaande brand bij kaartenmaker Blaeu'. Ons Amsterdam 2002: p. 368-369

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 573
Adres: Bloemgracht 130
Adressen: Bloemgracht 130 1,2,3,H
Inschrijvingsdatum: 14-04-1970
Redengevende omschrijving: Hoekhuis van grotendeels 19e eeuws karakter. Gevel onder rechte lijst met consoles (3e kwart 19e eeuw) waarboven een dakschild en dakkapel.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]