Nieuwe Spiegelstraat 68 
Adres: Nieuwe Spiegelstraat 68
Oud adres: CC563, wijk 56, klein nr. 36, kadaster I1907, verponding 3331
Postcode: 1017DH
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Klokgevel
Bouwjaar: 1686, 1929
Architect: Jac. S. Baars
Opdrachtgever: Samuel Mullem
(5 afbeeldingen)
17de-eeuwse klokgevel met tros- en bloemenmotief langs inzwenkingen en een gebogen topfronton en aanzetvoluten. Herbouwd en vergroot in 1929 met hergebruik van de gevelfragementen door architect J.S. Baars, een zgn Van Houtenpand.
Het 17de-eeuwse winkelhuis met klokgevel werd in 1929 gesloopt en vervangen door nieuwbouw in opdracht van de stomerij en het kledingreparatiebedrijf van Samuel Mullem die boven zijn winkel en bedrijf woonde. De Joodse ondernemer had de eveneens Joodse architect Jac. S. Baars (1886-1956) in de arm genomen een ontwerp te maken. Het eerste ontwerp voor de nieuwbouw had een plat dak en een rechte gevelbeëindiging maar kreeg geen goedkeuring van de Schoonheidscommissie. In het tweede en definitieve ontwerp werd het platte dak veranderd in een zadelkap waardoor de oude geveltop opnieuw gebruikt kan worden. Hierdoor is de herbouwde klokgevel duidelijk hoger dan de panden ernaast. Alsof de architect deze ontwerpgeschiedenis wilde tonen, kraagt de topgevel iets uit waardoor het een toegevoegd element lijkt. Ook de onderpui werd in meer traditionele zin gewijzigd. De vormgeving van de houten ornamenten die uit de gevel steken is verwant met de Amsterdamse School. De onderpui is blijven bestaan, zij het dat de glas-in-loodramen uit de bovenlichten verdwenen. Dat het nieuwbouw betreft en geen 17de-eeuws pand is ondermeer te zien aan het feit dat de gevel niet op vlucht staat, zoals het buurpand Nieuwe Spiegelstraat 66.
Voor de benadering, om op nieuwbouw een oude geveltop van dezelfde locatie of van elders opnieuw te gebruiken, ijverde bouwinspecteur Eelke van Houten (1872-1970). Dergelijke panden worden Van Houtenpanden genoemd (zie bijvoorbeeld Anjeliersstraat 23, Herengracht 309-311 en Keizersgracht 464). Het pand staat op de monumentenlijst niet als ontwerp van architect J.S. Baars, maar 'vanwege' de hergebruikte top en wordt ook wel een 'Vanwege-monument' genoemd. Het feit dat gerealiseerde ontwerpen van J.S. Baars, waarvan het meeste in en na de oorlog is gesloopt, zou een bescherming rechtvaardigen als typerende nieuwbouw uit de periode van het Interbellum.
Gebruikte literatuur:
David Mulder. 'Onbekend werk van architect J.S. Baars ontdekt'. Cuypers Bulletin 23 (oktober 2018): p. 12-16
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5534
Adres: Nieuwe Spiegelstraat 68
Adressen: Nieuwe Spiegelstraat 68 1,2,3,H
Inschrijvingsdatum: 06-10-1970
Redengevende omschrijving: Huis, vanwege de zandstenen afdekkingen in het fronton van de klokvormige top (3e/4e kwart 17e eeuw).
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: juli 2019