Warmoesstraat 67 
Geels & Co
Huisnaam: Geels & Co
Adres: Warmoesstraat 67
Oud adres: I3, wijk 3, klein nr. 76, kadaster G658, verponding 661
Postcode: 1012HX
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 3de kwart 16de eeuw, 1686, 2de kwart 18de eeuw, 1885
Restauratie: 2012
(15 afbeeldingen)
In de kern ouder huis achter een 17de-eeuwse gevel met middenrisaliet (met jaartallint 1686) bekroond door een 18de-eeuwse kroonlijst die ter plaatse van de risaliet vooruit springt. Het pand is verbouwd in 1885: zie de fraaie onderpui van koffie- en theewinkel met gietijzeren kolommen. In het interieur is het 17de-eeuwse voorhuis (een hoge begane grond) met daarachter een opkamer (een insteekverdieping) nog te herkennen. Winkelinterieur uit ca. 1885. De insteekverdieping heeft een samengestelde eikenhouten balklaag met moer- en kinderbalken uit het derde kwart van de 16de eeuw.
Het was al lang bekend dat achter de 17de-eeuwse voorgevel (gedateerd 1686) een veel ouder huis schuil ging. Een rentebrief uit 1491 noemt al dit pand aan de Warmoesstraat. Omstreeks 1549 kwam het pand, toen aangeduid als 'het Gulden Hooft', in bezit van Andries Boelens (1517-1573), een succesvolle lakenhandelaar die in 1552 wordt benoemd tot schepen. Op grond van de aanwezigheid van een eikenhouten houtskelet met jukken waarvan korbelen zijn verdwenen maar de sleutelstukken gedeeltelijk nog aanwezig zijn, werd vermoed dat het pand in de kern 16de-eeuws is. Uit dendrochronlogisch onderzoek in 2010, waarbij houtmonsters worden genomen om de ouderdom van het hout te bepalen, bleek echter dat delen van de houtconstructies al rond 1480 dateren. Mogelijk gaat het hierbij om hergebruikt materiaal (het is aan de hand van de stilering niet mogelijk het pand op 1480 te dateren). Het bouwhistorisch onderzoek van De Fabryck spreekt over maar liefst zeven bouwfasen vóór de 20ste eeuw:
Fase 1. Derde kwart 16de eeuw. Andries Boelens heeft het pand laten vernieuwen en vergroten. Uit deze bouwperiode stamt een deel van de zware samengestelde balklaag boven de begane grond, ter plaatse van de insteek, en boven de 1ste verdieping. De sleutelstukken tonen de pengaten van de verwijderde korbelen.
Fase 2. Ca. 1627. Dirck Alewijn, net als Boelens een lakenhandelaar, liet een nieuwe voorgevel maken in de trant van Hendrick de Keyser, niet meer aanwezig, en een nieuw achterhuis bouwen, dat wel nog bestaat. De gevel van het achterhuis bevat nog decoraties in de stijl van Hendrick de Keyser uit die periode. Ook de spiltrap in het door hem gebouwde tussenlid tussen voor- en achterhuis dateert uit deze periode.
Fase 3. 1686. De oudste zoon van Dirck Alewijn, mr. Martinus Alewijn, verkocht het pand aan Matthijs Crayers, die het het jaar daarop doorverkocht aan Ysbrandt Bruyn de Jonge. Hij liet een nieuwe voorgevel plaatsen, die grotendeels nog aanwezig is met jaartallint. Ook de onderste jukken van de kap, met rechte benen, dateren uit deze periode.
Fase 4. 1712. In deze bouwperiode werden het tussenlid en het achterhuis verhoogd, waarbij de gevels werden vernieuwd, met hergebruik van de decoraties uit ca. 1627. Er werd een jaartallint 1712 toegevoegd. De spiltrap in het tussenlid dateert uit deze bouwperiode.
Fase 5. Tweede kwart 18de eeuw. De 17de-eeuwse gevel werd veranderd in een lijstgevel door vergroting met een leugenaar met kroonlijst met consoles. Ook de vensters werden vergroot.
Fase 6. Vierde kwart 18de eeuw. In 1764 verwierf Jan van der Zouw het pand, die op zijn beurt het pand in 1792 verkocht aan David Bain. In deze periode werden de vensters vernieuwd en ook het tussenlid verhoogd.
Fase 7. Ca. 1885. In 1879 werd het pand, toen eigendom van de Hagenaar J.E. Tissot, verhuurd aan Gerard Benschop, de grondlegger van de bekende chocoladefabriek. Hij liet de begane grond verbouwen tot 'stoomsuikerwerkfabriek'. Al in 1881 wordt echter het hele pand verkocht aan Anthonius B. Geels, grondlegger van de NV Nederlandsche Stoom Koffiebranderij Geels. In 1885 kocht hij ook Warmoesstraat 69, waarna een grote verbouwing van beide panden plaatsvond. Er werden verschillende doorbraken tussen beide panden gemaakt. Het achterhuis werd verhoogd, evenals dat van nr. 69. In deze bouwperiode kwam de winkelpui met houten pilasters en zuiltjes en de daarachter gelegen winkelruimte met stucwerkplafond tot stand, evenals de nog bestaande interieurs van de voorkamer op de 1ste verdieping in neo-Lodewijk XVI-stijl, alsmede de kamer op de 2de verdieping van het achterhuis in neorenaissance-stijl.
Het pand, dat eigenlijk altijd een gemengde woon/werkfunctie heeft gehad, is een goed voorbeeld hoe moeilijk een pand in één bouwtijd is te vangen. Kijken we naar de winkel dan noemen we het 19de-eeuws pand, kijken we naar de gevel dan kunnen we het 17de-eeuws noemen, met een kroonlijst uit de 18de eeuw, maar als we naar de inwendige houtconstructies kijken is het pand zelfs veel ouder. Dit is typerend voor veel huizen in het middeleeuwse stadshart.
Gebruikte literatuur:
- Jacqueline Heijenbrok en Guido Steenmeijer. Warmoesstraat 67 en 69 te Amsterdam. Bouwhistorische opname. Utrecht: De Fabryck, 2008
- Gabri van Tussenbroek. Historisch hout in Amsterdamse monumenten. Dendrochronologie - houthandel - toepassing. Publicatiereeks Amsterdamse Monumenten 3, Bureau Monumenten en Archeologie, 2012
- Theo Rouwhorst. 'Oog voor detail. Houten onderpuien II.' Binnenstad 221 (april 2007)
MIP-nummer: 13078
Functie: Winkel-woonhuis
Jaartal: 1885
Bouwstijl: Eclecticisme
Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 6257
Adres: Warmoesstraat 67
Adressen: Warmoesstraat 67 A B C D E F G
Inschrijvingsdatum: 20-10-1970
Redengevende omschrijving: Pand met gevel (1686) onder rechte triglyfenlijst met consoles XVIIIb). Jaartallint.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: augustus 2019