Amsterdam Monumentenstad

Oude Turfmarkt 125

Naam: Kraamvrouwenkliniek
Adres: Oude Turfmarkt 125
Turfdraagsterpad 1-9
Gebouwtype: Liefdadigheid/gezondsheidszorg
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1868-1870
Architect: A.N. Godefroy

(7 afbeeldingen)

Oude Turfmarkt 125

Het Binnengasthuis was ooit het enige grote ziekenhuiscomplex in de binnenstad. De geschiedenis gaat terug tot het in het Oude Nonnenklooster ondergebrachte Sint Pietersgasthuis. In 1867 werd het complex aangewezen als universitair ziekenhuis. Na de overgang naar het AMC werden vanaf 1984 enige gebouwen gesloopt. De nog bestaande bebouwing is in de periode 1868 en 1913 tot stand gekomen. Markant onderdeel vorm de kraamvrouwenkliniek van A.N. Godefroy. Een groot deel van het complex wordt ingenomen door de Tweede Chirurgische Kliniek met Zusterhuis.

Gebruikte literatuur:

• Coert Peter Krabbe. 'Monumentaal en schilderachtig. De gebouwen van het Binnengasthuis'. Amsterdam maakt geschiedenis. Amsterdam, 2004: p. 134-175
• D. de Moulin, I.H. van Eeghen, R. Meischke. Vier eeuwen Amsterdams Binnengasthuis. Drie bijdragen over de Geschiedenis van een gasthuis. Wormer, 1981
• De geschiedenis van het Binnengasthuisterrein en de Oude Turfmarkt. Amsterdam: Drukkerij UvA, 1976
• Naar een plan voor het Binnengasthuisterrein, deel I en 2, Werkgroep Binnengasthuisareaal. Amsterdam, 1980/1981
• J. Schipper. 'De universiteit hersteld de stad'. Ons Amsterdam 28 (1976): p. 162-168
• J. Wagenaar. 'Nonnen, zieken, studenten- en nu ook andere Burgers'. Ons Amsterdam 40 (1988): p. 352-356
• H. van der Zanden. Het Binnengasthuisterrein (waardenstelling). Amsterdam: Bureau Monumentenzorg, 1999. Zie: http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/archief/bgterrein/waardestelling-bma-1999.pdf

[Overige literatuur]

MIP-nummer: 13121
Functie: Kraamvrouwenkliniek
Architect: Godefroy, A.N. en B. de Greef
Jaartal: 1875
Bouwstijl: Sober eclecticisme

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518302
Adres: Oude Turfmarkt 125
Adressen: Oude Turfmarkt 125 ;Turfdraagsterpad 1 ;Turfdraagsterpad 9
Inschrijvingsdatum: 28-06-2004
Redengevende omschrijving: Inleiding. Op de hoek van Oude Turfmarkt en Grimburgwal naar ontwerp in eclectische trant van A.N. Godefroy in 1868-1870 opgetrokken gebouw, in oorsprong bestemd als KRAAMKLINIEK, in opdracht van de regenten van het Binnen- en Buitengasthuis. De kraamkliniek is een onderdeel van het complex Binnengasthuis. De voormalige walmuur van de Grimburgwal fungeert als fundering. Omschrijving. Kraamvrouwenkliniek volgens het corridorsysteem op regelmatige plattegrond, opgetrokken in donkerkleurige baksteen op een natuurstenen plint en bestaande uit drie bouwlagen en een mezzanino onder een samenstel van zadel- en schilddaken. Het sober gedetailleerde pand heeft een schuine korte dwarsvleugel aan de Oude Turfmarkt, een lange gevel met middenrisaliet langs de Grimburgwal en een zuidoostelijke uitbouw en vijfzijdige erker-uitbouw in het midden van de gevel aan het huidige Turfdraagsterpad. Korte zijde aan Oude Turfmarkt is vijf vensterassen breed met hoofdingang in de flauw risalerende middentravee welke de gekorniste kroonlijst doorbreekt en eindigt in een topgevel met torenachtige bekroning. De hoeken van de twee onderste bouwlagen zijn voorzien van een blokverband. De hoeken van de derde bouwlaag zijn voorzien van een samenstel van colonnetten op natuurstenen consoles, welke zich boven de kroonlijst voortzet. De gevel wordt horizontaal geleed door middel van afwaterende en gekorniste cordonlijsten van natuursteen. In het risaliet hoge rondboogvormige hoofdingang bestaande uit dubbele deur en groot bovenlicht. Op eerste en tweede verdieping gekoppeld venster met kruiskozijnen waarvan de vensteropeningen zijn voorzien van zwaar aangezette rondbogen van natuurseen op halfpilasters. De door de kroonlijst brekende verdieping wordt aan beide zijden geflankeerd door een boven de gootlijst uitkragende colonnet en is voorzien van een gekoppeld drielicht. De vensteropeningen van de twee buitenste vensterassen zijn getoogd en voorzien van zesruits ramen met bovenlichten. De als mezzanino vormgegeven zolderverdieping is voorzien van op regelmatige afstand van elkaar geplaatste diepliggende vensters. De muurdammen tussen deze vensters zijn voorzien van spaarvelden. Lange gevel aan de Grimburgwal bestaande uit een vier traveeën brede middenrisaliet, vijf vensterassen brede zijvleugels en twee vensterassen brede hoekrisalieten. Kademuur met langs de linkerzijvleugel en de linkerhoekrisaliet een smeedijzeren borstwering. Verdere opbouw en detaillering van de gevel als hierboven beschreven. Korte oostelijk gesitueerde gevel met verschillende ingangen sober uitgevoerd met rechthoekige vensteropeningen. De gevel heeft in het midden een uitsparing. De zuidelijk gelegen lange gevel aan het Turfdraagsterpad is eveneens sober uitgevoerd en heeft in het midden een vijfzijdige erker-uitbouw. Gekoppelde vensters met bovenlichten. Aan de linkerzijde een hoekrisaliet; de rechterzijde (ZO) is voorzien van een grote uitbouw. De gehele gevel is voorzien van lange muurankers. Waardering. Voormalige kraamkliniek van algemeen belang vanwege architectuurhistorische waarde als goed en, voor wat het exterieur betreft, gaaf bewaard voorbeeld van utilitaire architectuur uit de jaren zestig van de 19de eeuw alsmede van belang in het oeuvre van A.N. Godefroy. De ligging op de hoek van Oude Turfmarkt en Grimburgwal vertegenwoordigt een toegevoegde stedebouwkundige waarde. Van belang verder als onderdeel van het vm. Binnengasthuiscomplex.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]