Amsterdam Monumentenstad

Frederiksplein 12

Adres: Frederiksplein 12
Postcode: 1017XM
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1885
Architect: W. Langhout
Opdrachtgever: Ph.W. Osieck

(6 afbeeldingen)

Frederiksplein 12

Dit monumentale herenhuis uit 1885 ligt aan het Frederiksplein, dat in de 19de eeuw door de stedenbouw van Sarphati aan de West- een Oosteinde een luxueuze woonomgeving werd. Het werd gebouwd in opdracht van Ph. W. Osieck en zijn echtgenote Catharina Agnes Briel die de firma van Henri Jullien hadden overgenomen. Deze zaak in horloges en pendules was sinds 1843 gevestigd aan de OZ Achterburgwal 198, maar verhuisde in 1887 naar Rokin 38. De zaak stond goed aangeschreven, want het stadhuis kocht bij deze firma de horloges ten behoeve van de jubilea van ambtenaren. In deze periode werd het woonhuis aan het Frederiksplein gebouwd. De opdrachtgevers woonden toen nog op Prinsengracht 620, maar verhuisden in 1891 naar het pas voltooide herenhuis aan het Frederiksplein. Het heeft een zeer rijke gevel met een opvallende erker met daarop een op zuiltjes overkapt balkon, op het zonnige zuiden. Het pand werd in 2001 op de monumentenlijst geplaatst met de volgende waardering: "Herenhuis in rijke neo-renaissance stijl van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde. Beeldbepalende waarde vanwege de situering aan het Frederiksplein."

Het was één van de 200 op de rijksmonumentenlijst geplaatste panden uit de periode 1850-1940 in de Amsterdamse binnenstad. Vooraf was het aantal panden op dat ronde aantal vastgelegd en de monumentenzorgers moesten dus een zeer scherpe selectie maken uit duizenden panden uit deze periode. Dat gebeurde in het zgn. 'Monumenten Inventarisatie Project' (MIP). De eerste twee decennia na 1875 domineren de zgn. 'neo-stijlen', waardoor de gebouwen de indruk wekken enkele eeuwen ouder te zijn dan ze in werkelijkheid zijn. Dit herenhuis aan het Frederiksplein is daarvan een goed voorbeeld. Het ontwerp ontleent zijn vormgeving aan de renaissance-architectuur van de 17de eeuw, alhoewel er toch ook 19de-eeuwse elementen aanwezig zijn, zoals de erker, een typisch kenmerk van het 19de-eeuwse woonhuis, terwijl ook Venetië een inspiratiebron lijkt te zijn. Zullen we het Venetiaans-Amsterdamse neo-renaissance noemen?

Gebruikte literatuur:

• Wilfred van Leeuwen. 'Een balkon uit duizend-en-een-nacht. W. Langhout gzn. (1850-1936)' Binnenstad 258 (mei/juni 2013)
• Mr. J.H. van den Hoek Ostende. 'Zilveren horloges als ereprijzen voor leerlingen'. Maandblad Amstelodamum 58 (1971): p. 198-202
• Vincent van Rossem. 'De stad gebouwd - De oude binnenstad vernieuwd. In: Boudewijn Bakker, Jacques Kloters, Vincent van Rossem, Wim Vroom, Michiel Wagenaar, e.a. Amsterdam in de Tweede Gouden Eeuw. Amsterdam: Genootschap Amstelodamum, 2000: p. 36-58
• Theo Rouwhorst. 'XXXIII. Natuurstenen onderpuien'. Binnenstad 250 (maart 2012)
• Walther Schoonenberg. 'De nieuwe Rijksmonumenten in de Amsterdamse binnenstad. De 'jongere bouwkunst' opnieuw bekeken'. Binnenstad 185 (nov. 2000)
• 'Omdat de vormen goed gekozen zijn'. Een voorstel voor nieuwe rijksmonumenten uit de periode 1850-1940 binnen de Amsterdamse Singelgracht. Amsterdam: Bureau Monumentenzorg, 1999
• De Tijd, 1 mei 1893

[Overige literatuur]

MIP-nummer: 12843
Functie: Woonhuis
Architect: Langhout, W.
Jaartal: 1885±
Bouwstijl: Neorenaissance XIXB

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518473
Adres: Frederiksplein 12
Adressen: Frederiksplein 12
Inschrijvingsdatum: 11-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. Aan de noordwestzijde van het Frederiksplein omstreeks 1885 tot stand gekomen HERENHUIS naar ontwerp in Neo-Renaissance stijl van W. Langhout in opdracht van Ph.W. Osiek. Omschrijving. Op een rechthoekig grondplan tot stand gekomen woonhuis bestaande uit souterrain, bel-etage, twee vrdiepingen en kap met steile dakschilden en plat dak. Schilden voorzien van shingles. Pand is drie vensterassen breed. De verdiepingen worden gemarkeerd door gekorniste cordonlijsten. Souterrain opgetrokken in natuursteen; de bel-etage gepleisterd. De verdiepingen opgetrokken in rode baksteen. Middelste travee van eerste en tweede verdieping flauw risalerend. Souterrain en bel-etage voorzien van bosseringen. Twee souterrainvensters achter traliewerk. Ingang over souterrain en bel-etage met eikehouten enkele deur voorzien van steek- en snijwerk met deurlichten. Bel-etage met twee rechthoekige vensteropeningen voorzien van schuiframen met bovenlichten. Eerste verdieping met hoekbossering en in middelste travee een erker met van snijwerk voorziene houten stijlen. Erker rust op sierconsoles voorzien van leeuwekoppen. Glas-in-lood bovenlichten. In de buitenste traveeën rondboogvormige vensteropeningen. De bogen rusten op pilasters. In de bogen een leeuwekop bij wijze van sluitsteen. Tweede verdieping eveneens voorzien van hoekbosseringen. In middelste travee balcon met vijfkantige baldakijnvormige overhuiving op 6 colonnetten. De colonnetten rusten op borstwering voorzien van kandelaberzuiltjes. Het dakje van de overhuiving voorzien van leien. Vensters gelijk aan die op eerste verdieping. Onder de kroonlijst een fries voorzien van diamantkoppen. Overstekende kroonlijst met klossen, gekornist om de middentravee. Middelste travee voorzien van een dakkapel met topgevel met segmentvormig fronton en een spitsvormige bekroning. Aan weerszijden van de topgevel een balustrade met kandelaberzuiltjes, op beide hoeken voorzien van siervazen met pelikaan. De dakschilden zijn aan de bovenzijde voorzien van een geprofileerde daklijst. Waardering. Herenhuis in rijke neo-renaissance stijl van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde. Beeldbepalende waarde vanwege de situering aan het Frederiksplein.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]