Sarphatistraat 23 
Adres: Sarphatistraat 23
Amstel 179
Postcode: 1018EV
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Neostijlen
Bouwjaar: 1872, 1927
Opdrachtgever: Dr. J.G. Mezger
(5 afbeeldingen)
Dubbel herenhuis samen met Amstel 177 op de hoek van de Amstel en de Sarphatistraat met een lijstgevel voor elk drie-raams-breed huis een geaccentueerde middenas met dakkapel. Onderhuis met ingangspartij gesloopt ten behoeve van een horecazaak. Interieur: een bijzonder gaaf bewaard neorenaissance interieur op de 1ste verd. met lambriseringen, wandbespanningen, paneeldeuren en houten cassetteplafond. Tevens plafondschilderingen van Nicolaas van der Waay en Ernst Witkamp. (Wegens lekkages bevindt het plafond zich in een slechte staat.)
N.B. Deze beschrijving is zo kort omdat wij nog niet de kans hebben gehad dit pand te bezoeken en te beschrijven. Als u vindt dat wij snel langs moeten komen, laat het ons weten!
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 527698
Adres: Sarphatistraat 23
Adressen: Amstel 179 A B;Sarphatistraat 23
Inschrijvingsdatum: 19-09-2005
Redengevende omschrijving: Inleiding. Bakstenen woonhuis dat samen met het pand Amstel 177 in 1872 werd ontworpen als dubbel herenhuis. Begin jaren tachtig van de negentiende eeuw betrok de beroemde fysiotherapeut Dr J.G. Mezger het pand en werd het interieur verfraaid. Het hoekpand, op de hoek van de Amstel en de Sarphatistraat, is gelegen in het beschermd stadsgezicht van de Amsterdamse binnenstad op een stedenbouwkundig prominente positie aan de voet van de Amstelbrug en naast het aan de andere kant van de brug gelegen Amstelhotel.
Het pand bestaat uit een begane grond, eerste en tweede verdieping en een zolderverdieping. Oorspronkelijk bestond de indeling onder de eerste verdieping uit souterrain en bel-etage. In 1927 werd de bestemming hiervan gewijzigd in een café-restaurant, waarbij de indeling werd veranderd van souterrain en bel-etage naar een begane grond verdieping. Aan de achterzijde, aan de Sarphatistraat, werd toen een uitbouw gerealiseerd, met begane grond en eerste verdieping, bestemd voor het café-restaurant. Deze uitbouw is voor de bescherming van ondergeschikt belang.
Omschrijving. WOONHUIS, 1872, met uit 1927 daterende uitbouw.
De voorgevel is opgetrokken in baksteen en heeft een gewijzigde begane grond. De gevel bevat nu op de begane grond de entreedeur naar het woonhuis en ernaast een groot venster, van het café. Boven de entreedeur bevindt zich een langgerekt bovenlicht, boven het cafévenster is de pui geschilderd. Op de eerste en tweede verdieping bevinden zich drie T-vensters. De middelste travee wordt geaccentueerd door vensteromlijstingen. Het middelste raam op de eerste verdieping heeft bovendien een Frans balkon. Boven de lijst op gootklossen bevindt zich een dakkapel.
De zijgevel bestaat op de begane grond uit de pui van het café. Erboven bevinden zich in de middelste van de drie traveeën tellende bakstenen gevel op de eerste en tweede verdieping een T-venster met vensteromlijstingen. Boven de lijst op gootklossen bevindt zich een dakkapel.
De achtergevel, boven de uitbouw uit 1927 is gepleisterd en bestaat uit drie vensterassen, waarvan de meest rechtse iets naar voren komt. Samen met de meest linkse van het buurpand op nummer 177 accentueert dit het middengedeelte van het als een geheel opgevatte dubbele herenhuis.
In het trappenhuis is gebruik gemaakt van wit marmer langs de wanden en voor de eerste traptreden, tot het niveau van de voormalige bel-etage boven het souterrain. De trap naar de eerste etage is van hout. Ook de trap naar de tweede verdieping is van hout. Tegen de achtergevel, achter de overloop van de trap is als een soort insteek een kleine toiletruimte met fonteintje gerealiseerd.
Het interieur op de eerste verdieping dateert uit de jaren tachtig van de negentiende eeuw. De voorkamer, aan de kant van de Amstel/hoek Sarphatistraat is nagenoeg gaaf bewaard gebleven, met originele lambriseringen, wandbespanning, raam- en deurkozijnen en de deuren inclusief het bijbehorende beslag. De haardpartij bevat twee zuiltjes van rood marmer met kapiteeltjes en blauwwitte tegeltjes waarop het monogram van Dr. Mezger is weergegeven. Boven de haard is een spiegel in een lijst van uitbundig houtsnijwerk. Het houten cassetteplafond bevat acht plafondschilderingen met voorstellingen van spelende kinderen, geschilderd in 1888 door Ernst Witkamp en Nicolaas van der Waay. De symmetrisch vormgegeven wand waarin de dubbele deur naar de achterkamer is opgenomen, bevat rechts een schijndeur, dit als tegenhanger van de toegangsdeur links.
De achterkamer is aanzienlijk soberder vormgegeven. De kamer heeft een zwartmarmeren schouw met een stucwerk boezem en stucplafond. Volgens overlevering bevat de aan het zicht onttrokken achterwand een doorgang naar de uitbouw uit 1927.
De tweede verdieping is eenvoudig vormgegeven en bevat de originele indeling: voor- en achterkamer en een naast de voorkamer gelegen smalle keuken. Beide kamers zijn voorzien van de originele schouwpartij, en de keuken bevat onder meer nog de oorspronkelijke wandtegels. In een afgeschoten gedeelte van de achterkamer is een badkamer gemaakt.
Waardering. Het WOONHUIS is van algemeen belang vanwege architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een laat negentiende-eeuws woonhuis met een bijzonder gaaf bewaard neorenaissance interieur op de eerste verdieping dat naast lambriseringen, wandbespanningen, paneeldeuren en een houten cassetteplafond ook plafondschilderingen bevat van Nicolaas van der Waay en Ernst Witkamp.
Het pand bezit cultuurhistorische waarde als woning in de tweede helft van de negentiende eeuw, van de beroemde fysiotherapeut Dr. J.G. Mezger.
Het pand bezit bovendien situationele waarde vanwege de ligging op de hoek van Amstel en Sarpahtistraat, naast het aan de andere kant van de brug gelegen Amstelhotel en ensemblewaarde met het aangrenzende pand Amstel 177.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: mei 2017