Leliegracht 56 
Adres: Leliegracht 56
Oud adres: RR93, wijk 44, klein nr. 29, kadaster D5413, verponding 3154
Postcode: 1015DJ
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Neostijlen
Bouwjaar: 1887
Architect: W. Langhout
Monumentenstatus: GM
Monumentennummer: 203037
Adres: Leliegracht 56
Adressen: Leliegracht 56
Inschrijvingsdatum: 21-09-2004
Redengevende omschrijving: Stedenbouwkundige context Het bouwblok dat omsloten wordt door de Leliegracht, Keizersgracht, Prinsenstraat en Prinsengracht, is van grote stedenbouwhistorische waarde. Het behoort bij de nieuwe uitleg van de stad in 1613; de Leliegracht werd als één van de vier dwarsgrachten tussen de hoofdgrachten in, een belangrijke verbinding tussen de oude binnenstad en de snel groeiende Jordaan. Vergeleken met de brede panden aan de Keizersgracht is de bebouwing aan de Leliegracht kleinschaliger. Het gedeeltelijk door W. Langhout ontworpen winkel- woonhuis staat in noordelijke gevelwand van de Leliegracht die gedomineerd wordt door een groot aantal winkel-woonhuizen, waarvan er een aantal van overheidswege is beschermd. De 19e eeuwse gevel van Leliegracht 56 heeft wat betreft de bovenbouw een zeer conventioneel karakter en sluit goed aan op de belendende 17e en 18e eeuwse panden. Typologie Het winkel- woonhuis telt boven de winkelpui drie bouwlagen en een kapverdieping onder een mansardedak. De toegangsdeuren naar de woonlagen en de winkel zijn in een portiek tegen de linker bouwmuur geplaatst. Rookkanalen zijn vanaf de straat niet zichtbaar. Architectonische verschijningsvorm De door W. Langhout ontworpen winkelpui is een fraai voorbeeld van hoe veranderingen in het fabricageproces de mogelijkheid schiepen tot het construeren van luchtige en transparante winkelruimten. De zeer rank uitgevoerde houten vensteromlijsting en het grote glasoppervlak getuigen hiervan. Het geheel staat op een lage plint en is gevat in een natuurstenen omlijsting bestaande uit twee pilasters op de bouwmuren die een hoofdgestel dragen. De deels gecanneleerde pilasters zijn fraai gedecoreerd met gestileerde plant- en bloemmotieven en een fantasiekapiteeltje; deze plant- en bloemdecoraties zijn ook in de hoekpunten van het fries aangebracht. Vrij opmerkelijk is de plaatsing van de twee toegangsdeuren recht naast elkaar waardoor een opvallend breed portiek ontstaat; de perceelbreedte zou hier eerder een plaatsing van twee deuren in een stompe hoek doen verwachten. Deze brede spanwijdte van het portiek en de toepassing van gedrukte bogen in de overtoging, bewerkstelligen echter wel een extra 'luchtigheid' van de winkelpui. Net als het houtwerk van de omlijsting zijn ook de twee toegangsdeuren bijzonder zorgvuldig gedetailleerd met geometrisch versierde deurpanelen met getrapte hoeken; deze detaillering is ook in de bovenlichten doorgevoerd. Een aardig detail is het bloemvormig ijzeren hekwerkje voor het kijkgat. Boven de winkelpui is de gevel in staand verband opgemetseld met een roodbruine baksteen; het voegwerk is vernieuwd. In de drie vensterassen zijn houten schuiframen geplaatst met licht getoogde bovenlichten. De enige decoratie in de zeer sobere gevel zijn de forse en met druiventrossen gedecoreerde sluitstenen. Het gemetselde gevelvlak wordt afgesloten door een forse kroonlijst gedragen door vier grote consoles waartussen spiegels zijn aangebracht. Boven de kroonlijst rijst een met aedicula gedecoreerd dakkapel op met hijsbalk. Cultuurhistorische context De gevel betreft een verbouwing van een ouder pand met een 18e eeuws achterhuis. De naam van de ontwerper van de vermoedelijk in 1883 ontworpen bovenbouw is niet te achterhalen aangezien de signering van de ontwerptekening ontbreekt. Wel is zeker dat de winkelpui in 1889 door W. Langhout is ontworpen. Over deze architect is vooralsnog weinig bekend ondanks zijn groot oeuvre. In het Gemeentelijke Monumentenproject zijn 11 bouwwerken van zijn hand opgenomen. Conclusie Hoewel de winkelpui waarschijnlijk later ontworpen is dan de gevel, betreft het vooral dit deel van het pand dat van waarde is. Met uitzondering van de nieuwe verflaag op de twee toegangsdeuren en delen van de vensteromlijsting in een jammerlijke helblauwe kleur, is de winkelpui opmerkelijk gaaf te noemen. Nadere onderzoek naar het deels originele winkelinterieur verdient aanbeveling.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: september 2024