Rapenburg 13 
Adres: Rapenburg 13
Oud adres: U222, wijk 16, klein nr. 5, kadaster H1729, verponding 9
Postcode: 1011TT
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl:
Hollandse Renaissance
Bouwjaar: 1614
Opdrachtgever: Frans Gerritsz Schipper
Eigendom: Vereniging Hendrick de Keyser 1918
Restauratie: 1934, 1968, 2016
(21 afbeeldingen)
Traditionele trapgevel in Hollandse renaissance-stijl met speklagen, ontlastingsbogen, drielicht met rond zolderluik en zijraampjes, jaartalsteen onder zolderluik, gevelsteen met zeilend schip in fries, lelieankers, etc, gewijzigd: ramen verlengd, geen bogen op 1ste verdieping, versteende onderpui met frontaal stoepje uit ca. 1800. Interieur: een vrijwel intact vroeg-17de-eeuws interieur, voorhuis, zijkamer en binnenhaard (keuken), twee rug-aan-rug geplaatste bedsteden tussen de kamers met pilasters en kroonlijsten, spiltrap, volledig intact eikenhouten houtskelet met muurstijlen, dekbalken, zwanenhalskorbelen en sleutelstukken, originele kap met gebinten en eiken vloerdelen.
Vroeger werd gedacht dat dit huis het woonhuis was van Piet Hein, vermoedelijk vanwege het vrijwel onaangetaste 17de-eeuws karakter en de gevelsteen met een zeilend schip. Het staat op de Peperwerf, een met de VOC verbonden, in onbruik geraakte benaming voor een deel van het eiland Rapenburg. Het werd gebouwd voor de schipper Frans Gerritsz die in de gemetselde trapgevel het bouwjaar 1614 en een gevelsteen met zeilschip liet aanbrengen. Dit vroeg-17de-eeuwse woonhuis is één van de weinige goed bewaard gebleven woonhuizen uit de Gouden Eeuw, waarvan het interieur nog vrijwel geheel uit de bouwtijd stamt (vermoedelijk omdat het huis jarenlang verhuurd werd waardoor grote verbouwingen uitbleven). Het woonhuis heeft een typerende indeling van een voorhuis met zijkamer, daarachter een binnenhaard (keuken) en een spiltrap en gang langs de binnenhaard naar het achtererf. (Een achterhuisje, waarvan onbekend is uit welke tijd het dateerde, werd in de 19de eeuw gesloopt.) Tussen de zijkamer en de binnenhaard bevindt zich een bedstedenwand die opmerkelijk goed bewaard is gebleven. Boven de ruggelings tegen elkaar geplaatste bedsteden bevindt zich een extra slaapruimte in een tussenzoldertje tussen de bedsteden en het balkenplafond die toegankelijk is vanaf de spiltrap. Op de verdieping bevinden zich twee grote kamers. Het huis heeft een zwaar houtskelet bestaande uit achter en op elkaar geplaatste jukken bestaande uit muurstijlen, dekbalken, zwanenhalskorbelen en sleutelstukken: de korbelen tussen de muurstijlen en balken dienen om het houtskelet meer stabiliteit te geven. Tussen de jukken bevinden zich in de muren gelegde tussenbalken, zodat we kunnen spreken van een alternerende balklaag. Op de verdieping zijn eveneens zwanenhalskorbelen te zien. De eveneens bijzonder goed bewaarde gebleven spiltrap loopt helemaal door tot aan de zolder. Op de zolder is een zware kap te zien met oude gebinten, gehakte telmerken en brede eiken vloerdelen.
Bij de recente restauratie is op basis van kleuronderzoek teruggekeerd naar de oudste aangetroffen kleur, nl. van de houtimitatie die op de oorspronkelijk niet geschilderde eikenhout was aangebracht. Het onderzoek heeft tevens aangetoond dat de plavuizenvloer in het voorhuis is ingebracht, evenals de raampjes met glas-in-lood in de houten wand tussen het voorhuis en de spiltrap. Mogelijk is de schouwmantel in de binnenhaard een nabootsing van het houtsnijwerk van de bedsteden.
Gebruikte literatuur:
- R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 211-214
- Theo Rouwhorst. 'XXIV. Gevelankers'. Binnenstad 240 (juni 2010)
- Hans Tulleners en Peter Quatfass. Amsterdamse stijlkamers binnen de Singelgracht. Verborgen interieurs van werelderfgoedstad Amsterdam. Amsterdam, 2023: p. 12-13
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 229, 356, 444, 446
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4782
Adres: Rapenburg 13
Adressen: Rapenburg 13
Inschrijvingsdatum: 15-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met trapgevel van het met zandstenen banden en blokjes versierde type (1614). Gesneden puibalk, 5 lelieankers, gevelsteen. Inwendig betimmeringen enz. uit de bouwtijd.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: september 2023