Amsterdam Monumentenstad

Prinsengracht 2

Adres: Prinsengracht 2
Oud adres: DD515, wijk 41, klein nr. 560, kadaster E389, verponding 2522
Postcode: 1015DV
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl: Amsterdamse Renaissance
Bouwjaar: 1641
Eigendom: Vereniging Hendrick de Keyser 1918
Restauratie: 1929 (A.A. Kok), 1954/56

(14 afbeeldingen)

Prinsengracht 2-4

De hoek Prinsengracht/Brouwersgracht is een van de meest afgebeelde en gefotografeerde stukjes Amsterdam. Op de hoek van het zogenaamde Papeneiland (een verwijzing naar de nabij gelegen R.K. schuilkerk De Posthoorn, Prinsengracht 7, die omstreeks 1860 werd verplaatst naar het nieuwe kerkgebouw aan de Haarlemmerstraat) staat een fraai 17de-eeuws hoekhuis met aan beide zijden een (overkraagde) trapgevel in een sobere variant van de Amsterdamse renaissance. Ooit heeft de stad volgestaan met dit soort gevels; ze waren populair vanaf circa 1620 en werden door de aannemerswereld gebouwd tot diep in de tweede helft van de 17de eeuw. Het pand is gedateerd 1642, met een jaartalsteen. De houten onderpuien met puibalk zijn vrijwel ongewijzigd. Merk ook de aardige combinatie stoep-pothuis op.

Prinsengracht 4 naast het hoekhuis Prinsengracht 2 behoort met slechts één raamtravee tot de smalste huizen van Amsterdam. Oorspronkelijk heeft ook dit pandje een trapgevel gehad; de huidige klokgevel in Lodewijk XV-stijl dateert uit ±1774. De middengevel is echter nog in dezelfde renaissance-stijl als het hoekhuis.

De trapgevels van het hoekhuis zijn spectaculair gereconstrueerd door de Vereniging Hendrick de Keyser. In ±1800 waren de geveltrappen verwijderd; de oorspronkelijke trapgevels waren tuitgevels geworden. In 1929 werd het pand voor de eerste keer gerestaureerd, door A.A. Kok, maar met behoud van de 19de-eeuwse tuitgevels: een voor die tijd terughoudende restauratie: "Had men een trap willen maken dan was het resultaat een valsche 17de eeuwsche trap op een 18de eeuwsche top", scheef Kok. Op de steiger was namelijk gebleken dat de top uit 18de-eeuws metselwerk bestond. In 1954 werden de trapgevels echter alsnog gereconstrueerd, op basis van bouwsporen en een tekening van Jacob Cats uit 1785 uit de Collectie Fodor (nu in het Amsterdam Museum).

Er doet in het in het pand gevestigde café het verhaal de ronde dat er ooit een vluchtgang vanuit de R.K. schuilkerk aan de overzijde van de Prinsengracht naar dit pand is geweest. In de kelder zijn inderdaad ogenschijnlijk sporen daarvan te zien die men graag aan de geïnteresseerde bezoeker toont, maar het mooie verhaal is helaas niet waar.

Gebruikte literatuur:

• Lisanne van den Bulk. 'Zoektocht naar een restauratievisie. Honderd jaar restaureren door Vereniging Hendrick de Keyser'. Bulletin KNOB 117 (2018): p. 147-166
• R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 273-277
• Martin Pruijs. 'Een eindeloos verlangen naar het oude.' In: Vincent van Rossem (red.). Amsterdam maakt Geschiedenis. Amsterdam, 2004: p. 79-103
• Vincent van Rossem. 'Amsterdam 1900. Abel Antoon Kok (1881-1951).' Binnenstad 225 (dec. 2007)
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 594

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 718
Adres: Prinsengracht 2
Adressen: Brouwersgracht 101 A;Prinsengracht 2 1,2
Inschrijvingsdatum: 08-09-1970
Redengevende omschrijving: Hoekhuis met aan voor- en zijkant trapgevels, versierd in de trant met grote boogblokken (1641).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]