Amsterdam Monumentenstad

Groenburgwal 56

Huisnaam: Huis Serné
Adres: Groenburgwal 56
Oud adres: C474, wijk 14, klein nr. 2, kadaster G2710, verponding 3981
Postcode: 1011HX
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwstijl: Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1720±
Opdrachtgever: Jacobus Noordkerk
Bewoners: David Borski (1765)
Eigendom: Hendrick de Keyser 2019
Restauratie: 1966 (gevel), 2023

(29 afbeeldingen)

Groenburgwal 56

In 1720 wordt een oud huis aan de Groenburgwal gekocht voor 3.500 gulden door Jacobus Noordkerk, 'suppoost in den Wisselbank', en een protogé van burgemeester Corver. Noordkerk en zijn vrouw laten het huis geheel verbouwen. Op een relatief ondiep kavel verrees een hoog koopmanshuis met een klein, maar 3 meter diep achterhuis (rond 1880 verhoogd en van een plat dak voorzien). Bij deze 18de-eeuwse verbouwing kwam de huidige voorgevel tot stand, met een halsgevel met klauwstukken en een fronton en lambrequins onder de klauwstukken, in de vormgeving van de Lodewijk XIV-stijl. Ook het interieur werd aangepakt. Er kwamen beschilderde en stucwerk-plafonds en fraaie paneeldeuren.

Het grote figuratieve plafondstuk in de achterkamer, opgenomen in 18de-eeuws lijstwerk, dateert uit de bouwperiode en is vermoedelijk geschilderd door de zoon van Jacobus Noordkerk, de later als rechtsgeleerde bekend staande Hermanus Noordkerk (1702-1771). Van hem is bekend dat hij in zijn jonge jaren opgeleid werd in de schilderkunst bij plafondschilder Ottmar Elliger, de vader van Anthony Elliger (zie ondermeer Herengracht 284). Een 'mislukt platfond, voor zijn Vader bestemt', geschilderd omstreeks 1720, vormde volgens tijdgenoten voor Hermanus de aanleiding de schilderkunst vaarwel te zeggen en rechten te gaan studeren. Het kan haast niet anders dat dit plafondstuk, dat enigszins onbeholpen is geschilderd, werd bedoeld. Noordkerk maakte de schildering dus op ongeveer 18-jarige leeftijd. Hij was er zelf niet tevreden over en zag 'altoos af van de schilderkonst' om rechten te gaan studeren. Het plafond in Lodewijk XIV-stijl bestaat uit acht doeken en toont onder andere Flora en Zephyrus (de God van de Westenwind) en putti met bloemen. Vier hoekstukken met een bladerkrans verbeelden de vier seizoenen. Bij de restauratie in 2023 werd de vergeelde vernislaag verwijderd en kwamen de echte kleuren weer in het zicht. Zo werd er een roze verflaag als achtergrondkleur gevonden. De lucht bleek een latere overschildering.

Vermeldenswaardig is verder dat het pand in 1763 door Hermanus Noordkerk werd verkocht aan de makelaar David Borski (1722-1768). Nog hetzelfde jaar wordt hier de later beroemde bankier-commissaris Willem Borski (1763-1814) geboren. Deze nam aanvankelijk het werk van zijn vader over, maar schakelde in 1795 over op de handel in graan, indigo en rijst. Profiterend van zijn goede relatie met het bankiershuis Hope en Co legt hij zich daarna toe op de geld- en fondsenhandel. Ten tijde van de Napoleontische oorlogen weet hij door speculatie in aandelen en obligaties enorme bedragen te verdienen. Spoedig behoorde hij tot de zes rijkste Amsterdammers en woont dan al niet meer op de Groenburgwal maar op de Keizersgracht. In 1805 kocht hij de buitenplaats Elswout, een landgoed dat hij met nieuwe aankopen daarna nog aanzienlijk wist uit te breiden. Met het door Willem Borski vergaarde vermogen zou zijn weduwe, Johanna Jacoba van de Velde, in 1816 één van de grondleggers worden van de Nederlandsche Bank: de weduwe Borski droeg tot verrassing van de financiële wereld twee miljoen gulden bij. De Kas-Associatie is een voortzetting van het bankiershuis van de weduwe Borksi.

In 1883 werd de fam. Serné eigenaar van het pand. Vader en zoon Serné hadden een firma die toneelkostuums verhuurde. Dat bedrijf bestond al vanaf 1866 en was gevestigd in een ander pand, maar verhuisde in 1883 (mogelijk al eerder) naar dit pand. In de 20ste eeuw bleef de firma nog lang bestaan. Er werden zo'n 25.000 kostuums in het huis bewaard.

Bij de restauratie in 1966 werd de voorgevel in de 18de-eeuwse toestand teruggebracht door weer een roedenverdeling in de ramen aan te brengen. Ook de stoep en de geveltop werden gerestaureerd. Het rechter-klauwstuk is er helemaal af geweest en werd teruggeplaatst. Het bleek 1.300 kilo te wegen. In 1971 werden de bovenste twee verdiepingen verbouwd. In 2023 begon een restauratie door de Vereniging Hendrick de Keyser die het pand in 2019 met steun van de VriendenLoterij kon kopen van de laatste bewoner, Arend Serné.

Gebruikte literatuur:

• I.H. van E. 'De restauratie van Groenburgwal 56'. Maandblad Amstelodamum 58 (1971): p. 237-238
• Arend Serné. De firma A. Serné & Zoon in Arendsvlucht Amsterdam, 1995
• Paul Spies (red.). Grachtenboek, deel II (1992): p. 185
• Hans Tulleners. Wonen in een Amsterdams grachtenhuis. Amsterdam, 1981: p. 73-76
• Bericht aan de Leden. Amsterdam: Vereniging Hendrick de Keyser, sept. 2019
• Hendrick de Keyser Monumenten. Amsterdam: Vereniging Hendrick de Keyser, najaar 2023

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1273
Adres: Groenburgwal 56
Adressen: Groenburgwal 56
Inschrijvingsdatum: 28-04-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel met volutenafdekking en ornament om de hijsbalk (XVIIIb).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]