Keizersgracht 697 
Adres: Keizersgracht 697
Oud adres: Y157, wijk 59, klein nr. 35, kadaster I1209, verponding 5218
Postcode: 1017DW
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1688, 19de eeuw
Architect: Claes Dirckszn van Houten
Eigendom: Stadsherstel 1984
Restauratie: 1988
(4 afbeeldingen)
Oorspronkelijk halsgevel-tweeling als 699: halsgevel met gebogen topfronton met schelp, vlakke bladversiering in klauwstukken, hoekvazen, twee oeil-de-boeuf's. Nr. 697 in 19de eeuw gewijzigd met sobere rechte lijst en nog later schilddak. Nr. 697 tegenwoordig inwendig verbonden met Keizersgracht 695. Interieur: 697: antieke keuken (gebruikt in film De Aanslag), ingebracht plafondstuk van Monnickendam in de zaal.
Het woonhuis vormt met het rechter-buurpand nr. 699 een tweeling en wordt in 1688 gebouwd door meester huistimmerman Claes Dirckszn van Houten. Hij verhuurt het huis. Zijn dochter erft het en verkoopt het huis in 1711 aan de Schout bij nacht Arent van Buren. In 1723 wordt Johan Ortt eigenaar van het grachtenpand wat inmiddels door Van Buren was vergroot. Johan Ortt, die in 1702 Nijenrode erft van zijn oom, houdt volgens de aartsroddelaar en chroniqueur Jacob Bicker Raye nogal van de vrouwtjes: "(…) voor de tweede rijs hat betrapt bij een hoertje". Wanneer na Johan ook zijn vrouw Constantia Hop overlijdt wordt hun dochter Cornelia Constantia Ortt eigenaar. Zij is getrouwd met Mr. Jan Carel van der Muelen, die zich als advocaat in Amsterdam vestigt en commissaris wordt van de Wisselbank; een post gelijkwaardig aan die van directeur van de Nederlandse Bank. Na zijn dood is het huis in 1805 verhuurd aan Mr. Hendrik Gildemeester, de in Lissabon geboren directeur van de Levantse Handel. Zijn vader is de consul-generaal van de Republiek in Portugal, en Hendrik wordt voor zijn opvoeding naar Amsterdam gestuurd. In 1882 verkoopt David Cornelis Splitgerber, consul van Pruisen, het huis. In de 19de eeuw werd de gevel gewijzigd in een lijstgevel, waardoor de fraaie halsgeveltop verdween, die wel nog te zien is op het buurpand nr. 699.
In de zaal van het pand werd in 1988 een plafondstuk van Martin Monnickendam (1874-1943) geplaatst. Dit beschilderde plafonddoek van 15 m2 hing ooit in het huis van de schilder aan de Stadhouderskade maar lag daarna decennialang op een vochtige zolder van één van zijn dochters. Het werd gerestaureerd door Hetty van Eeghen-de Laaf die er vier jaar aan werkte. De Vereniging Vrienden van de schilder Martin Monnickendam schonk het doek aan Stadsherstel. De geschilderde voorstelling stelt het zicht op de hemel voor, omringd door een ovale balustrade met zuilen. Monnickendam gebruikt zogeheten repoussoirs om de blik van de toeschouwer de diepte in te trekken. De dans bindt de figuren en de scenes. Westerse, Javaanse en een Thaise danser maar ook de flamenco en een Afrikaanse krijgsdans en ballet vullen het plafond. De schilder gaat van harte mee in dit moderne levensgevoel en schildert zichzelf ertussen als naakte man met hoed.
Gebruikte literatuur:
- https://stadsherstel.nl/monumenten/keizersgracht-697/
- Bewaard in het hart, een selectie van 63 Amsterdamse woon- en pakhuizen uit de periode van 1450 tot 1825 gekozen uit een totaal van 650 percelen die tijdens de eerste tien jaar van het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn gerestaureerd (1953-1963). Amsterdam, 1965: p. 90
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2421
Adres: Keizersgracht 697
Adressen: Keizersgracht 697 A B C D E
Inschrijvingsdatum: 09-06-1970
Redengevende omschrijving: Huis (XVII B), waarvan de gevel (XIX A) is beëindigd door een rechte lijst.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: juni 2023