Amsterdam Monumentenstad

Keizersgracht 695

Huisnaam: De Twee Zeegoden
Adres: Keizersgracht 695
Oud adres: Y158, wijk 59, klein nr. 36, kadaster I1210, verponding 5217
Postcode: 1017DW
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwjaar: 1689, 1890
Architect: Jan van Lier Gtzn, Anthonie Turck? (beeldhouwwerk)
Opdrachtgever: H. Salomons (1890)
Eigendom: Stadsherstel 1981
Restauratie: 1988

(20 afbeeldingen)

Zeegod Neptunus met zeevaartattributen en stroomgod Amstel met een waterrad in de klauwstukken.

Pieter Fischer schrijft deze prachtige top met de god van de zee Neptunus (met schepenkroon en zeevaartattributen) en de riviergod Amstel (met waterrad) toe aan Anthonie Turck vanwege de verwantschap met toppen als Kloveniersburgwal 26 en Singel 390. Diens zwager Ignatius van Logteren is door Turck beïnvloed en zet zijn werk voort, hetgeen blijkt uit beeldbouwwerk als dat van Herengracht 539. In het Grachtenboek is te zien dat de gevel rijker gedecoreerd was dan thans het geval is: het fronton van de top bevatte een vogel, vergelijkbaar met de eveneens door Turck gebeeldhouwde top van Keizersgracht 704. Ook de deuromlijsting was rijk gedecoreerd. In de 18de eeuw is de gevel versoberd.

Het huis bevat een verrassing. Achter de voordeur bevindt zich een laat-17de-eeuws halletje met gewelfd stucplafond, dat uit dezelfde bouwperiode als de top van Turck kan worden gedateerd. Het halletje is een verbreding in de gang direct achter de voordeur, hetgeen in de ontwikkeling van het Amsterdamse grachtenhuis gezien kan worden als een restant van het 17de-eeuwse voorhuis. Gewelfde stucplafonds verwijzen naar de galerijen van het stadhuis op de Dam en komen nog in veel grachtenhuizen voor: het zijn de eerste stucgangen van Amsterdam (zie bijvoorbeeld Herengracht 280, 132 en 427-429 en Keizersgracht 230). Het gestucte gewelf is nauwelijks gedecoreerd, op een bladornament na in het midden. Dit is één van de vroegste nog bestaande stucornamenten in Amsterdam. Het rijke stucplafond van Nieuwe Herengracht 99, één van de vroegste decoratieve en figuratieve stucplafonds van Amsterdam, dateert van 1697.

Bij een verbouwing in 1890 in opdracht van H. Salomons verdween de stoep en werd de ingang naar het souterrain verplaatst. Bij de restauratie in 1988 door Stadsherstel werd echter de ingang teruggebracht naar de oorspronkelijke locatie en keerde de stoep terug. Dat kon omdat het laat-17de-eeuwse halletjes was blijven bestaan. Het halletje overleefde ook de modernisering door Eduard Croese (Odeon) in 1838. Uit die periode stammen de marmeren schouwen in de voor- en achterkamer.

Gebruikte literatuur:

• P.M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren. Alphen aan den Rijn, 2005: p. 65
• Pieter Vlaardingerbroek. 'Gewelfde stucwerkgangen. De vroegste voorbeelden van stucplafonds in Amsterdam.' In: E.F. Koldewij (red.). Stuc. Zwolle, 2010: p. 130-139

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2420
Adres: Keizersgracht 695
Adressen: Keizersgracht 695
Inschrijvingsdatum: 09-06-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel met stroomgoden als vleugelstukken (XVIId).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]