Amsterdam Monumentenstad

Singel 390 vóór de herplaatsing van de hemelglobe

Huisnaam: Bouwkonst
Adres: Singel 390
Oud adres: KK96, wijk 29, klein nr. 450, kadaster F180, verponding 4937
Postcode: 1016AJ
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Verhoogde lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1699
Architect: Anthonie Turck
Opdrachtgever: Anthonie van Wijngaarden (meester-timmerman)

(10 afbeeldingen)

Singel 390

Deze verhoogde lijstgevel in een vroege Lodewijk XIV-stijl heeft een halfcirkelvormige verhoging, daarboven een rijk gebeeldhouwde, attiekachtige versiering met de halfliggende beelden Apollo en Minerva. In de hoeken hangen aan de kroonlijst vellen tekenpapier: de bouwheer Anthonie van Wijngaarden was meester-timmerman (we zouden dat nu "architect" noemen). Hij stelde zich voor als een gecultiveerd bouwkundige onder bescherming van de patronen van de kunsten: Apollo en Minerva. Het beeldprogramma van de top verwijst dus naar het beroep van de bouwheer. Ook de naam van het huis, de Bouwkonst, verwijst daarnaar. Mogelijk heeft Van Wijngaarden zelf zijn woonhuis ontworpen, al dan niet in samenwerking met de beeldhouwer Anthonie Turck, wiens hand wij herkennen in het beeldhouwwerk.

Op oude tekeningen is te zien dat de geveltop bekroond was met een hemelbol, vergelijkbaar met die van het stadhuis op de Dam (gedragen door Atlas) dat wellicht een inspiratiebron is geweest. In 1731 wordt een opengewerkte globe geplaatst op Herengracht 475. De globe van Singel 390 is in 1914 verwijderd. In december 2002 werd echter een nieuw gemaakte hemelbol op de gevel teruggeplaatst. Waarschijnlijk sierde de globe de gevel van oudsher: de hele gevel heeft betere verhoudingen gekregen nu er een bekroning op staat en de loze verhoging in het midden krijgt opeens een functie. Bovendien past de globe, die immers verwijst naar de kosmische godensfeer,

bij de uitgebeelde goden. Singel 390 heeft misschien wel de mooiste deuromlijsting van Amsterdam. De deurpartij is uit de bouwtijd (±1700) en heeft twee putti met een cartouche met een zittende vrouw. Het onderschrift "Bouwkonst" is in deze cartouche aangebracht. Een dergelijke deuromlijsting is er ook geweest op Keizersgracht 606-608, maar daar is de oorspronkelijke deuromlijsting in de loop van de tijd verdwenen.

Gebruikte literatuur:

• M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren. Alphen aan den Rijn, 2005: p. 64-65
• R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 71

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5381
Adres: Singel 390
Adressen: Singel 390
Inschrijvingsdatum: 29-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met gevel onder gebeeldhouwde verhoogde lijst waarop beelden van Apollo en Minerva en met gebeeldhouwde deuromlijsting (XVIIIa).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]