Oudebrugsteeg 7 
Accijnshuis
Naam: Accijnshuis
Adres: Oudebrugsteeg 7
Postcode: 1012JN
Gebouwtype: Bestuurs-/openbaar gebouw
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Hollands Classicisme
Bouwjaar: 1638
Architect: Jacob van Campen
Opdrachtgever: Stad Amsterdam
(15 afbeeldingen)
Het voormalige Accijnshuis is gebouwd in 1638 en werd vroeger wel toegeschreven aan Jacob van Campen (en weer opnieuw, zie artikel Gerrit Vermeer). Het stond destijds aan het open water van het Damrak, de oudste haven van Amsterdam. Het is een hoekpand met zandstenen gevels, geleed door kolossale Ionische pilasters. De verhoudingen zijn verstoord door de verhoogde attiek, ooit een halve nu een volwaardige verdieping. In de Oudebrugsteeg bevinden zich twee gebeeldhouwde poortjes met de stadswapens.
Het Damrak is de oudste haven van Amsterdam. In het voormalige Accijnshuis werden invoerrechten betaald op graan, bier, wijn en brandstof. Oorspronkelijk stond het gebouw met de lange zijde aan het water van het Damrak, vergelijkbaar met de nog bestaande situatie aan de andere zijde van de Oudebrugsteeg. In 1883 werd het Damrak vanaf hier tot aan de Dam gedempt en kwam het Accijnshuis aan de Beursstraat te liggen.
Van het Accijnshuis bestond eerdere versies. Het huidige gebouw is in 1638 gebouwd. Het is een vroeg voorbeeld van het Hollands Classicisme en wordt toegeschreven aan Jacob van Campen (1596-1657). In de literatuur werd deze toeschrijving verworpen, omdat de beroemde bouwmeester van het stadhuis op de Dam het traktaat van Scamozzi nauwkeurig zou navolgen. Het Ionische kapitaal op dit gebouw is niet van Scamozzi maar van Serlio (zij het in de verhoudingen die het dichtst bij Scamozzi komt). Dit ontwerp zou daarom 'een stap terug' zijn. Om die reden werd niet Jacob van Campen maar Pieter de Keyser (ca. 1595-1676) genoemd als ontwerper van het gebouw (zie Huizen in Nederland: p. 55). Echter, het Serlio-kapiteel is door Van Campen ook toegepast op de Coymanshuizen.
Oorspronkelijk waren de verhoudingen beter omdat het bestond uit een hele en een halve verdieping onder een schilddak zoals te zien is op een gravure uit 1794. In de 19de eeuw is het gebouw verhoogd. Aan de voorzijde in de Oudebrugsteeg is een twee traveeën smalle gevel, langs de Beursstraat een brede gevel met doorgaande, zogenoemde kolossale, Ionische pilasters op piëdestals. De pilasters dragen een hoofdgestel. Boven de vensters bevinden zich driehoekige en gebogen frontons.
Aan de voorgevel, in de steeg, bevinden zich twee, thans niet meer gebruikte ingangen met zandstenen omlijstingen en fors beeldhouwwerk in de bekroningen: de wapens van Amsterdam (het 'oude' wapen, het koggeschip, en het 'nieuwe', de Andreaskruizen) door leeuwen vastgehouden.
Het stond jarenlang leeg en verkeerde in een erbarmelijke staat, maar werd gerestaureerd. Tegenwoordig is in het gebouw Café Heffer gevestigd.
Gebruikte literatuur:
- J.H. Kruizinga. 'Jacob van Campen. Schilder en bouwmeester 1595-1657'. Ons Amsterdam 9 (1957): p. 258-262
- P.T.A. Swillens. Jacob van Campen. Schilder en Bouwmeester 1595-1657. Arnhem 1979: p. 68
- Gerrit Vermeer. 'Jacob van Campen en zijn kapitelen.' Binnenstad 246 (mei 2011): p. 39-41
- Gerrit Vermeer. 'Scamozzi, Jacob van Campen en het Ionisch kapiteel in Amsterdam'. Maandblad Amstelodamum 102-2 (april-mei 2015): p. 61-76
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam 1981: p. 274-275
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 3971
Adres: Oudebrugsteeg 7
Adressen: Oudebrugsteeg 7
Inschrijvingsdatum: 27-08-1970
Redengevende omschrijving: Voormalig accijnshuis (1638 door Jacob van Campen). Hoekpand met zandstenen gevels, geleed door doorlopende Jonische pilasters en bekroond door een latere attiek; twee zware gebeeldhouwde deuromlijstingen.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: november 2022