Weteringschans 30 
Accijnshuisje Weteringhek
Naam: Accijnshuisje Weteringhek
Adres: Weteringschans 30
Postcode: 1017SG
Gebouwtype: Bestuurs-/openbaar gebouw
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Neostijlen
Bouwjaar: 1842
Restauratie: 1987
(5 afbeeldingen)
Klein gebouwtje met alleen een begane grond gebouwd als tolhuisje voor de stedelijke accijnsdienst (commiezenhuisje of accijnshuisje). In neoclassicistische stijl gebouwd voorzien van een portiek met twee vierkante pijlers.
Van de 17de-eeuwse stadswal is vrijwel niets bewaard gebleven, op de 18de-eeuwse Muiderpoort na. De enige herinnering eraan is de vorm van het Eerste Marnixplantsoen, waarin de punt van het bolwerk Haarlem nog te herkennen is. Het Eerste Weteringplantsoen is een overblijfsel van de aanleg van 1843. Vóór de afbraak van de stadswal stond hier de Weteringpoort, maar dat was niet veel meer dan een doorgang door de stadswal. Op 7 mei 1805 besloten de Thesaurieren Ordinaris om de muur naast het poortje "met rechthoekige vleugels te doen optrekken en wel zodanig dat de nieuw gemaakte Graswal wederzyds tegen dezelve zal komen te sluiten" (5040 nr. 106 p. 272). De Weteringpoort was de eerste poort die werd vervangen door een 'barrière'. De poort werd afgebroken in 1841. De aanleg van plantsoenen op de Schans alhier was volgens de Gemeenteraad een goede gelegenheid om "die toegang tot de stad geheel te vernieuwen", aangezien voor volledig herstel "de kosten aanzienlijk zullen zijn" (vergadering 18 november 1840). In 1842 werd de barrière gebouwd (Van Eck, Schans en Buitensingel, p. 151). Hier kan men nog een indruk krijgen hoe de Schans er in het midden van de vorige eeuw moet hebben uitgezien. Er kwam behalve het accijnshuisje ook een brug, maar die bestaat niet meer. Bij de afbraak van de andere stadspoorten, zoals de Leidsepoort, verscheen ook een dergelijk gebouwtje, in feite hekken met wachthuizen, waar tot 1 mei 1866 stedelijke accijnzen moesten worden betaald. Zo verscheen de Leidse barrière, als één van de laatste, in 1881. Er resteren nog twee overblijfselen van dergelijke 'barrières': de Willemspoort, die in de volksmond altijd Haarlemmerpoort is blijven heten, en dit accijnshuisje van het Weteringhek in het Eerste Weteringplantsoen, gebouwd in 1842. Het gebouwtje werd in 1987 herbouwd; sindsdien wordt het gebruikt als rioolgemaal.
Gebruikte literatuur:
- Mr. J.H. van den Hoek Ostende. 'Amsterdamse stadspoorten'. Maandblad Amstelodamum 64 (1977): p. 63-67
- Peter Prins. 'De ontmanteling van Amsterdam'. Jaarboek Amstelodamum 85 (1993): p. 91-132
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 6401
Adres: Weteringschans 30
Adressen: Weteringschans 30
Inschrijvingsdatum: 27-10-1970
Redengevende omschrijving: Neoclassicistisch commiezenhuisje van de stedelijke accijnsdienst, aan de voorzijde voorzien van een portiek met twee vierkante pijlers (1e helft 19e eeuw).
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: juli 2021