Amsterdam Monumentenstad

Paleis op de Dam

Amsterdam is niet beroemd om zijn kerken en paleizen, maar om zijn monumentale woonhuizen, in het bijzonder de grachtenhuizen. Het monumentale aspect van Amsterdam wordt dan ook grotendeels bepaald door de talrijke 17de en 18de eeuwse woonhuizen van aanzienlijke kooplieden en burgers langs de grachten en elders. Karakteristiek voor het Amsterdamse stadsgezicht zijn de als woonhuizen gebouwde grachtenhuizen, gekenmerkt door een smalle, relatief hoge gevel, met een vaak rijk geornamenteerde gevelbeëindiging, in het bijzonder de voor het stadsgezicht zo belangrijke geveltoppen. Deze database laat daar talrijke voorbeelden van zien. De enige paleizen die Amsterdam kent zijn niet gebouwd voor koningen of prinsen, maar voor burgers: Amsterdam is een koopmansstad.

Het belangrijkste paleis van onze burgerstad is het voormalige stadhuis op de Dam. Het is niet gebouwd voor een koning of prins, maar voor de burgers van onze stad. Dat het stadhuis in 1808 met weinig aanpassingen herbestemd kon worden als Koninklijk Paleis, zegt veel over het paleisachtige karakter van het Amsterdamse stadhuis. Sommige mensen pleiten er dan ook voor dat het Paleis weer stadhuis wordt. Het is een icoon van de Gouden Eeuw.

Verreweg de meeste monumentale gebouwen in Amsterdam zijn grachtenhuizen. Sommige grachtenhuizen zijn zo groots van opzet dat ze stadspaleizen genoemd zouden kunnen worden. Het belangrijkste voorbeeld van zo'n stadspaleis is het Trippenhuis op de Kloveniersburgwal. Het is geen toeval dat de gevel van dit stadspaleis veel op die van het stadhuis op de Dam lijkt.

(2 december 2020)