Keizersgracht 672 
Museum van Loon
Huisnaam: Museum van Loon
Adres: Keizersgracht 672
Oud adres: AA22, wijk 58, klein nr. 712, kadaster I1523, verponding 4505
Postcode: 1017ET
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Strakke Stijl
Bouwjaar: 1671, 1752
Opdrachtgever: Jeremias van Raey (1671), Abraham van Hagen en Catharina Trip (1752)
Bewoners: Ferdinand Bol (1616-1680) en zijn vrouw Anna van Erckel (1672)
Restauratie: 1964/73, 1998
(55 afbeeldingen)
In 1884 gekocht door Hendrik van Loon (woonde op Herengracht 502) voor zijn zoon, sindsdien "Huis van Loon", beelden op attiek zijn Ceres en Minerva. Interieur: stucwerk, enorm trappenhuis met allure (opvallende plaats: centraal in het midden tegen achtergevel), trap heeft bronzen leuning met monogrammen AH en TRIP (1752), kamers in Lodewijk XV-stijl (stucwerk), antieke keuken. Koetshuis met daarachter fraaie schijngevel met beelden (Kerkstraat 259).
Keizersgracht 672 is één van de twee panden van de tweeling Keizersgracht 672-674. Het werd in 1884 gekocht door Hendrik van Loon (die in Herengracht 502 woonde) voor zijn zoon Willem Hendrik. Sindsdien staat het huis bekend als het Huis van Loon (in onze eeuw ook wel als het Huis met de Paarse ruiten).
De plattegrond is nog hoofdzakelijk 17de-eeuws. Kenmerkend aan de plattegrond is de locatie van het monumentale trappenhuis in de centrale as van de gang. Oorspronkelijk was het een gesloten trappenhuis (vergelijk Keizersgracht 604), pas in de 18de eeuw kwam het monumentale open trappenhuis tot stand. Het huis heeft een fraai interieur uit 1752 gemaakt voor Abraham van Hagen en Catharina Trip. Het stucwerk en trappenhuis zijn in Lodewijk XV-stijl. De trap met allure bevindt zich op een ongebruikelijke plaats: centraal in het midden van het huis tegen de achtergevel. De bronzen leuning heeft de letters V HAGEN (eerste deel) en TRIP (tweede deel). Alle vertrekken hebben stucwerk in Lodewijk XV.
Dat het huis oorspronkelijk uit de 17de eeuw stamt, is ondanks de 18de-eeuwse verbouwing ook in het interieur te zien, bijvoorbeeld op de 1ste verdieping, waar 17de-eeuwse wandschilderingen van De Lairesse, zgn. grisailles, afkomstig van de gang op de hoofdverdieping, bewaard zijn gebleven. Deze zijn vermoedelijk bij de verbouwing van 1752 verhuisd van de gang van de beletage naar de gang daarboven op de 1ste verdieping. De grisailles waren aangebracht in halfronde nissen in de gang, vermoedelijk in een gewelfde stucgang.
Vanuit een uitbouw tegen de achtergevel heeft men een fraai uitzicht op de in barokke stijl aangelegde tuin. Achterin de tuin staat een koetshuis (Kerkstraat 259) uit 1758. De fraaie gevel met zuilen en timpaan is als een "tempel der kunsten" gesierd met een borstbeeld van Apollo, god van de kunsten, en geflankeerd door twee beelden in nissen: Silenus (met Bacchus in de armen) en Flora. De twee kleine raampjes op de eerste verdieping zijn niet echt: de gordijntjes werden op glas geschilderd.
In 1964/73 werd Huis van Loon gerestaureerd om te dienen als museum. Vanaf 1974 is het grachtenhuis in gebruik als Museum Van Loon en dus openbaar toegankelijk. In 1996 was opnieuw een restauratie nodig. Er vond door Aannemingbedrijf J. Kneppers BV o.a. een ingewikkeld funderingsherstel plaats: hiervoor moest het gehele souterrain worden gesloopt, afgegraven en na plaatsing van een vijftigtal funderingspalen weer heringericht worden. Van de gelegenheid is gebruik gemaakt om de antieke keuken die niet meer aanwezig was te reconstrueren. Dat gebeurde in 1998.
De restauratie tussen 1964 en 1973 heeft zoveel mogelijk het interieur van Van Hagen hersteld. Zo treffen we links-achter stucwerk, schouw en lambrizering uit de tijd van Van Hagen aan. De kamer rechts-voor ('de salon') is de meest representatieve ruimte. De 18de-eeuwse situatie is hersteld, maar de schouw is 19de-eeuws.
De rechter-achterkamer op de 1ste verdieping bevat een verrassing. Hier bevinden zich de beschilderde behangsels afkomstig uit Drakensteyn, aangekocht en ingebracht in 1968. De behangsels moesten enigszins in maat worden aangepast aan de bestaande betimmering in Lodewijk XV-stijl in deze kamer. De Italianiserende behangsels zijn gemaakt in ca. 1779 voor de zaal van Drakensteyn, het buiten van de familie Sander, door de Amsterdamse behangselschilder Jurriaan Andriessen (1742-1819). Bijzonder is dat het niet zoals gebruikelijk bij Andriessen om landschappen gaat, maar zeegezichten. Daardoor ontbreken vrijwel de voor hem zo kenmerkende bomen. In 2003 werden de behangsels gerestaureerd.
Gebruikte literatuur:
- Bewaard in het hart, een selectie van 63 Amsterdamse woon- en pakhuizen uit de periode van 1450 tot 1825 gekozen uit een totaal van 650 percelen die tijdens de eerste tien jaar van het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn gerestaureerd (1953-1963). Amsterdam, 1965: p. 84
- Tonko Grever. Museum Van Loon: een extera fraay huis. Amsterdam: Museum van Loon, 2010
- Richard Harmanni. Jurriaan Andriessen (1742-1819) 'behangselschilder'. Leiden: Universiteit van Leiden, 2006
- Hans Tulleners en Peter Quatfass. Amsterdamse stijlkamers binnen de Singelgracht. Verborgen interieurs van werelderfgoedstad Amsterdam. Amsterdam, 2023: p. 52-53
- Pieter Vlaardingerbroek. Adriaan Dortsman 1635-1682. De ideale gracht. Zwolle, 2013: p. 30, 53-60
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2695
Adres: Keizersgracht 672
Adressen: Keizersgracht 672
Inschrijvingsdatum: 17-06-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis met zandstenen gevel onder triglyfenlijst en attiek, met middenpartij waarin balcon.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: september 2023