Herengracht 605 
Huize Willet-Holthuysen
Huisnaam: Huize Willet-Holthuysen
Adres: Herengracht 605
Oud adres: Y243, wijk 60, klein nr. 13, kadaster I685, verponding 5579
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1687±, 1739, 1865
Opdrachtgever: Jacob Hop & Isabella Hooft (circa 1639), Willem Gideon Deutz (1697-1757) (circa 1739), Sandrina Louisa Holthuysen (1865)
Eigendom: Gemeente Amsterdam
Restauratie: 1953
(63 afbeeldingen)
Verbouwd 1739, fraaie lijstgevel in Lodewijk XIV-stijl, sobere kroonlijst, hoog schilddak met twee dakkapellen en hoekschoorstenen, fraaie, rijk gebeeldhouwde deur- en raamomlijstingen in middentravee, lambrequins onder ramen, dubbele stoep; hoekschoorstenen en roedeverdeling ramen aangebracht bij restauratie in 1953. Interieur: trappenhuis uit circa 1740 met smeedijzeren trapleuning en drie marmeren beelden van Paris, Venus en Juno, koepelzaaltje uit circa 1740 en antieke keuken, ook: rechter-zijkamer (blauwe kamer) met plafondstuk en grisailles (Jacob de Wit) uit 1744 (ingebracht).
Dit dubbele huis is gebouwd in ±1687 voor Jacop Hop. In 1739 werd het pand grondig verbouwd. In 1855 werd koopman Pieter Gerard Holthuysen de eigenaar die het naliet aan zijn dochter Sandrina Louisa Holthuysen (1824-1895). Zij trouwde in 1861 met Abraham Willet (1825-1888). Samen verbouwden zij het huis. Abraham Willet was een kunstverzamelaar. Mevr. Willet bepaalde in 1895 in haar testament dat huis en inboedel naar de stad Amsterdam zouden gaan onder voorwaarde dat het huis als museum te bezichtigen was. Dat was de ontstaansreden voor het huidige Museum Willet-Holthuysen. Het is dus een grachtenhuis dat voor het publiek toegankelijk is.
Bij de restauratie in 1953 is de 18de-eeuwse roedeverdeling teruggebracht waardoor de gevel weer een overwegend 18de-eeuws karakter kreeg. De fraaie lijstgevel in Lodewijk XIV-stijl wordt afgesloten door een sobere kroonlijst met daarboven een hoog schilddak met twee dakkapellen en hoekschoorstenen. De monumentale gevel is vooral versierd in de middentravee. De rijk gebeeldhouwde deur- en raamomlijsting, evenals het lamberkijn onder de vensters is uitgevoerd in de Lodewijk XIV-stijl. De deuromlijsting behoort tot de mooiste van Amsterdam (let op de in vals perspectief uitgevoerde consoles). Het pand heeft een dubbele stoep met een dienstingang.
Het huis heeft nog een 17de-eeuwse indeling, de gangbare indeling van een dubbel huis, waarbij vooral het bijzonder fraaie interieur uit 1739 en 1865 opvalt. Het monumentale trappenhuis met stucwerk in Lodewijk XIV-stijl dateert uit de bouwperiode. Het trappenhuis heeft een zogenaamde lantaarn, een lichtkoepel op het dak, waardoor het trappenhuis licht ontvangt. Bijzonder is de smeedijzeren trapleuning. De aandacht wordt direct opgeëist door drie grote marmeren beelden van Paris met hond en herdersstaf, Venus met schelp en Juno met scepter. Uitgebeeld wordt het Oordeel van Paris: Paris moest een keuze maken tussen Venus en Juno – tussen schoonheid en macht – en hij koos schoonheid). Bij de restauratie in 1970 is het 18de-eeuwse karakter van gang en trappenhuis teruggebracht: de balustrade werd verguld.
De blauwe kamer (rechts voor) - met een zolderstuk en grisailles van Jacob de Wit (1695-1754) uit 1744 - is afkomstig van Herengracht 250 en is hier als een voorbeeld van een 18de-eeuwse stijlkamer, typerend voor het Amsterdamse grachtenhuis-interieur, in dit pand herplaatst. De marmeren schouw en het boezemstukje is echter afkomstig uit Prins Hendrikkade 142.
De andere kamers op de beletage zijn laat-19de-eeuws, uit de periode van de familie Willet-Holthuysen. Bijzonder is de balzaal of salon (links achter) met een inrichting uit 1865 in neo-Lodewijk XVI -stijl, bestaande uit stucplafond, vergulde bronzen kroon, bovendeurstuk, bespanningen, vloerkleed en gordijnen van blauw damast. De kamer ernaast (links voor) is in 1996 passend bij de zaal gerestaureerd. Elementen uit 1865 zijn teruggevonden, zoals de gele wandbekleding met bloemboeketten en meanderranden.
Aardig is het koepelzaaltje - oorspronkelijk in gebruik als theekamer - met uitzicht op de gereconstrueerde Franse tuin achter het pand.
In het souterrain bevindt zich de antieke keuken. Deze is samengesteld uit onderdelen afkomstig uit andere panden. De keuken geeft een goed beeld van een dienstkeuken zoals gebruikelijk in Amsterdamse grachtenhuizen. Kenmerkend zijn de grote schouw, de hardstenen gootsteen met pomp en de glazen kast.
Achter het huis bevindt zich een gereconstrueerde grachtentuin in barok-stijl. Deze is vanuit de Amstelstraat te zien, omdat het bij het huis behorende koetshuis is gesloopt. De tuin is gereconstrueerd in 1972 door E. Mos en in 1996 gerenoveerd door Arend-Jan van der Horst. In het midden een 18de-eeuwse zonnewijzer. Aan weerszijden twee beelden van Ignatius van Logteren: Flora (de bloemengodin) en Pomona (de vruchtengodin).
Gebruikte literatuur:
- Coert Peter Krabbe. 'Een belaste erfenis. Over Museum Willet-Holthuysen.' Jaarboek M&A 4 (2005): p. 87-97
- Gusta Reichwein en Hubert Vreeken. 'Wonen aan de gracht. Honderd jaar museum Willet-Holthuysen.' Jaarboek Amstelodamum 93 (2001): p. 177-194
- Walther Schoonenberg. 'Meer aandacht voor de particuliere gevellantaarn.' Binnenstad 223/224 (okt. 2007)
- Hans Tulleners. De Gouden Bocht. 21 monumenten aan de Amsterdamse Herengracht. Open Monumentendag 1989. Amsterdam, 1989: p. 27
- Hans Tulleners en Peter Quatfass. Amsterdamse stijlkamers binnen de Singelgracht. Verborgen interieurs van werelderfgoedstad Amsterdam. Amsterdam, 2023: p. 56-57
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993; p. 490
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1687
Adres: Herengracht 605
Adressen: Herengracht 605
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis (in de kern XVII B) met gevel met zandstenen hoeklisenen en kelderpui met gebeeldhouwde cordonlijst, versierde stoep met flesbaluster; rijk gebeeldhouwde deurpartij en zandstenen ornament onder de vensterdorpels (alles laat XVIIIb). Deur en snijraam XIXa. Daklijst met klossen en 2 dakkapellen. Inwendig: trappenhuis met ijzeren leuning, stuczuilen en -pilasters deuromlijsting in de gang. In linkervoorkamer empire plafond en schoorsteen.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: maart 2025
