Vinkenstraat 119 
Adres: Vinkenstraat 119
Oud adres: UU513, wijk 54, klein nr. 139, kadaster D1534
Postcode: 1013JN
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 17de eeuw, 1ste helft 19de eeuw
(3 afbeeldingen)
Hoekhuis, in de kern 17de-eeuws met een 19de-eeuwse voorgevel onder een fraaie rechte lijst waarop een rondbogige dakkapel. Gevelsteen met een pelikaan uit 1768.
De prachtige gevelsteen toont een pelikaan, op haar nest zittend, haar jongen voedend met haar eigen bloed. De uitbeelding staat iconografisch voor zelfopoffering en barmhartigheid en werd later ook werd gebruikt als symbool voor sociale en medische zorg. De bron van dit verhaal is de Phisiologus, een Grieks geschrift uit de 2de eeuw na Christus. Daar wordt beschreven dat de jonge pelikaantjes de moeder in het gezicht pikken. Deze doodt haar kinderen maar krijgt na drie dagen spijt. De moeder pikt met haar snavel haar zijde open en wekt haar jongen met dat uitvloeiende bloed weer tot leven. Misschien is deze mythe ontstaan toen men pelikanen bloederige etensresten uit kun krop aan hun jongen zag voeren. Men dacht dat pelikanen hun jongen voeden met hun eigen bloed, dat ze met de snavel uit hun borst pikken. Waarom dit symbool van de zelfopofferende liefde op dit winkel-woonhuis is aangebracht is onbekend. Het symbool is op diverse panden in Amsterdam zichtbaar, zoals aan de Westerkerk en op gevelstenen (Rapenburgerplein 9, Prinseneiland 269-283, Matrozenhof en OZ Kolksteeg).
Het christelijke symbool is zelfs aangebracht op de Portugese Synagoge. Toen de Portugese Joden rond 1600 in Amsterdam aankwamen, vereenzelvigden zich met de feniks. Net als die vuurvogel was de Sefardische gemeente immers uit haar eigen as herrezen, toen de maranen de Inquisitie ontvluchtten en zich in Amsterdam vestigden. Kennelijk is daarna de ene met de ander mythe verward, want de pelikaan is het embleem van de Portugees-Israëlietische Gemeente geworden. In de Portugese Synagoge treffen we het symbool op diverse plaatsen aan. Het symbool is ook aanwezig boven de ingang van het voormalige Portugees Israëlitisch Ziekenhuis aan de Henri Polaklaan 6-10. De laatst aangebrachte pelikaan die zijn jongen voedt is vermoedelijk het zandstenen pelikaanreliëf dat Joseph Mendes da Costa (1863-1939) maakte voor het poortje van de Portugese Synagoge aan de Muiderstraat.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5869
Adres: Vinkenstraat 119
Adressen: Vinkenstraat 119 1,2,H
Inschrijvingsdatum: 13-10-1970
Redengevende omschrijving: In de kern 17e eeuws, later herhaalde malen verbouwd huis met voorgevel (1e helft 19e eeuw) onder rechte lijst waarop een rondbogige dakkapel. Gevelsteen uit 1768; in de vensters een goede roedenverdeling.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: december 2019