Voetboogstraat 14 
Adres: Voetboogstraat 14
Oud adres: D270, wijk 27, klein nr. 8, kadaster F3162, verponding 3978
Postcode: 1012XL
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwstijl:
Hollands Classicisme
Bouwjaar: 1650
(11 afbeeldingen)
Pand met mooie, gave pilaster-halsgevel van Vingboons-type met in de hals doorlopende Ionische pilasters, daarop driehoekig topfronton, één oeils-de-boeuf, festoen, jaartalsteen. Smal-breed-smal kozijnen zoals typerend voor dergelijke 17de-eeuwse huizen. Schuiframen met 18de-eeuwse roedeverdeling waarschijnlijk van restauratie. Het driehoekig fronton op de top is bij de restauratie teruggebracht.
De Hand- en Voetboogstraten ontstonden toen in 1650 de schietbanen van de Hand- en Voetboogdoelen aan het Singel werden opgeheven en het terrein werd uitgegeven en bebouwd. (In het Stadsarchief wordt de veilingkaart bewaard.) Voetboogstraat 14 is gedateerd 1650 dus behoort tot de oorspronkelijke bebouwing die toen tot stand kwam.
Opvallend aan deze fraaie goed geproportioneerde pilastergevel is het gebruik van twee typen Ionische kapitelen. De zijpilasters hebben het kapitaal met rechte voluten (het Serlio-kapiteel), de middenpilasters hebben het nieuwe type waarbij de voluten overhoeks zijn geplaatst (het zgn. Jacob van Campen-kapiteel). Het gebruik van pilasters met verschillende lengte is in strijd met de voorschriften van de klassieke architectuur. Om die reden betreft het hier zgn. aannemersplagiaat: de gevel zal zeker niet ontworpen zijn door Jacob van Campen of Philips Vingboons. Dat maakt het des te bijzonder dat dit voor zover bekend het vroegste voorbeeld is van het Van Campen-kapiteel met een guirlande (festoen) tussen de voluten. Het Van Campen-kapiteel zonder festoenen treffen we al aan bij het Burgerweeshuis (Jacob van Campen, 1633), de Nieuwe Kerk (1642), de Vierschaar in het stadhuis op de Dam (Jacob van Campen, 1648) en Kloveniersburgwal 77 (1650) en daarna bij meerdere huizen, bijvoorbeeld Herengracht 59 (1659). Het Serlio-kapiteel met guirlandes komt ook op verschillende huizen voor, bijvoorbeeld bij Prins Hendrikkade 155 (1650) en Korte Prinsengracht 9 (1653). Bij het zeer vroege voorbeeld van de Coymanshuizen (Jacob van Campen, 1625) is wel sprake van een overhoekse voluten, maar dan bij het Composiet-kapiteel.
Gebruikte literatuur:
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Het woonhuis in de stad. Amsterdam, 1993: p. 340
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5900
Adres: Voetboogstraat 14
Adressen: Voetboogstraat 14 1,H
Inschrijvingsdatum: 13-10-1970
Redengevende omschrijving: Pand met pilaster-halsgevel (1650, fronton verdwenen).
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: augustus 2024