Amsterdam Monumentenstad

Huis Joan Poppen, Kloveniersburgwal 95

Huisnaam: Huis Joan Poppen
Adres: Kloveniersburgwal 95
Oud adres: C538, wijk 14, klein nr. 25, kadaster G2735, verponding 3930
Postcode: 1011KB
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Hollands Classicisme
Bouwjaar: 1642
Architect: Philips Vingboons
Opdrachtgever: Joan Poppen (1617-1654)
Restauratie: 1980/81

(21 afbeeldingen)

Huis Joan Poppen, Kloveniersburgwal 95

Het zogenaamde Poppenhuis, genoemd naar de bouwheer Joan Poppen, heet eigenlijk De Gulden Steur. De grootvader van Joan, de uit Duitsland afkomstige Jan Poppen (ca. 1545-1616) woonde in 1568 nog in de Warmoesstraat, hoek Guldehandsteeg, maar verhuist in 1601 naar De Gulden Steur aan de Zeedijk. Hij was omstreeks 1568 als bediende op een Amsterdams handelskantoor zijn loopbaan begonnen. Hij was één van de stichters van de VOC en daarvan één van de eerste bewindhebbers. Hij liet aan zijn enige zoon Jacob Poppen (1576-1624) een vermogen na en had dus een opmerkelijke carrière door gemaakt van eenvoudig bediende tot één van de rijkste burgers van Amsterdam, wat begin 17de eeuw niet ongebruikelijk was. In 1620 woont hij aan de Verwerscingel (Kloveniersburgwal) in een prachtig groot grachtenhuis met dezelfde kennelijk van de Zeedijk meegenomen naam. Ook Jacob werd bewindhebber van de VOC. Jacob treedt tevens toe tot het stadsbestuur: al in 1609 wordt hij benoemd in de vroedschap en hij is daarna drie maal burgemeester, in 1621, 22 en 24. Ook hij woonde in de Gulden Steur. Zijn nalatenschap werd in het Quohier van de 200ste penning in 1631 geschat op 500.000 gulden: het hoogste bedrag van het gehele Quohier. In werkelijkheid bedroeg zijn nalatenschap 920.000 gulden, een in die tijd een zeer groot vermogen. Hij was bij zijn dood de meest vermogende ingezetene van Amsterdam. Eén van zijn beleggingen vormde de Beemster, één van de belangrijkste inpolderingen in Holland in zijn tijd. Zijn vermogen werd geërfd door zijn kinderen, waaronder Elisabeth (1615-1645) en Joan (1617-1654), die trouwden met broer en zus jonkheer Willem van der Wiele, heer van de Werve en Nieuwerkerk, en jonkvrouw Elisabeth van der Wiele.

Het is Joan geweest die het ouderlijk huis in 1642 laat verbouwen en van een zeer monumentale gevel met een kolossale Corinthische orde laat voorzien, een orde die ongebruikelijk is voor een woonhuis. Het is het eerste ontwerp van bouwmeester Philips Vingboons met een Palladiaanse gevel (naar het traktaat van Vignola). De vier middelste pilasters dragen een groot driehoekig fronton. De gevel kan niet anders worden gezien als een statement. Het is opvallend dat de familie Poppen niet verhuist naar de Derde Uitleg, maar in de oude stad blijft en het ouderlijk huis moderniseert. Slechts een enkeling uit de Amsterdamse bovenlaag bouwde of kocht een huis in de Derde Uitleg (Cornelis de Graeff in 1617 Herengracht 216, Nicolaes Tulp Keizersgracht 210). De familie Backer bleef wonen in NZ Voorburgwal 284. C.P. Hooft woonde achtereenvolgens op de Nieuwendijk, daarna op Singel 132. Vooral de Kloveniersburgwal bleef de gracht voor de oude rijke families.

Joan Poppen is in tegenstelling tot zijn vader niet toegetreden tot het stadsbestuur. De reden daarvoor is dat hij katholiek was, maar ook omdat hij al op 37-jarige leeftijd overleed: "hij overleed in den bloei zijns leven, te veel aan den wijn overgegeven", merkte een tijdgenoot op die ook vaststelde dat hij "in de paepse religie (is) opgebracht", waartoe ook zijn afstammelingen behoorden. In dat verband is het interessant dat het huis van Joan Poppen op de lijst van "paapse vergaderplaatsen" staat. Deze lijst van katholieke schuilkerken was in 1656 door de Kerkenraad opgesteld. De kerkdiensten hebben vermoedelijk plaatsgevonden in de grote zaal op de hoofdverdieping linksachter. Daar bevindt zich nog het zeventiende-eeuwse cassettenplafond. De classicistisch vormgegeven nis vormde misschien het altaar van deze zaalkerk.

Gebruikte literatuur:

• Ir. A. Boeken. Amsterdamse stoepen. Amsterdam, 1950: p. 28
• Dick van der Horst en Martin Pruys. In en om de Lastage. Historisch knooppunt van ambacht, handel en scheepvaart Open Monumentendag 1993, Amsterdam, 1993: p. 65
• Koen Ottenheym. Philips Vingboons (1607-1678). Architect. Zutpen, 1989: p. 93-96
• Hans Tulleners en Peter Quatfass. Amsterdamse stijlkamers binnen de Singelgracht. Verborgen interieurs van werelderfgoedstad Amsterdam. Amsterdam, 2023: p. 22-23
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 295, 450, 325

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2998
Adres: Kloveniersburgwal 95
Adressen: Kloveniersburgwal 95
Inschrijvingsdatum: 25-06-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis in 1642 gebouwd door Philips Vingboons, met zandstenen pilastergevel onder fronton en twee schoorstenen op het schilddak.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]